تصویر روز: با آنکه مدت‌زمان زیادی از ظهور و عمر نئوبانک‌ها در جهان می‌گذرد؛ اما این مدل از بانکداری در ایران پدیده‌ای نوظهور است و با وجود جذابیت‌های فراوانی که دارد، به دلیل عدم صدور مجوزهای لازم تاکنون، فراهم نبودن زیرساخت‌ها و عدم هماهنگی نهادهای زی‌ربط با یکدیگر در این حوزه، هنوز جایگاه خود را پیدا نکرده است.
از سویی برخی از کاربران و حتی کارشناسان مسائل مالی، کارکرد نرم‌افزارهای بانکی را با نئوبانک‌ها هم‌تراز تصور می‌کنند و به‌طور مشخص آن را درباره پلتفرم‌های بانکی نظیر «فراز» نیز صادق می‌دانند. بر همین اساس روابط عمومی بانک ایران‌زمین بر آن شد تا در این مقاله تحقیقی، ضمن بازتعریف دقیق نئوبانک، تفاوت‌های اصلی و زیربنایی پلتفرم متعلق به این نهاد مالی را با نئوبانک بیان کند.
نئوبانک دقیقاً چه تعریفی دارد؟
نئوبانک (Neo-bank) در لغت به معنای «بانک جدید» است. اصطلاح نئوبانک برای نسل جدید مؤسسه‌های مالی و بانکی به‌کاربرده می‌شود که تلاش می‌کنند مدل کسب‌وکار بانک را از پایه موردبازنگری و خلق مجدد قرار دهند. در این نوع بانک‌ها شعبه فیزیکی، معنا و کارکرد سابق خود را از دست می‌دهد و هر آنچه کاربران نیاز دارند از باز کردن حساب و برداشت و پرداخت پول گرفته تا گرفتن وام، ضمانت‌نامه و اعتبارسنجی با مراجعه به نرم‌افزار نئوبانک انجام می‌شود. در حقیقت نئوبانک یک بانک کامل و مستقل بدون شعبه، مبتنی بر نرم‌افزار و بستر موبایل است که صفرتا صد امور بانکی در آن انجام می‌شود.
مهم‌ترین نئوبانک‌ها در جهان کدامند؟
استارت‌آپ‌هایی نظیر:
• Chime (آمریکا)؛
• NuBank (برزیل)؛
• Monzo و Revolut (انگلیس)؛
• N26 (آلمان)؛
• Tinkoff (روسیه)،
از ارزشمندترین نئوبانک‌های حال حاضر جهان هستند. این نئوبانک‌ها با تکیه‌بر فناوری‌های هوش مصنوعی، خدمات رایانش ابری، رابط کاربری مناسب و روان و…؛ موفق شدند نسل جدید مشتریان بانک‌ها را به سمت خود بکشانند؛ نسل جدیدی که با اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بزرگ‌شده است و تمایل دارد تمامی خدمات بانکی را تنها با چند کلیک انجام دهد.
آیا نئوبانک در ایران به معنای واقعی کلمه وجود دارد؟
پرسش جالبی است و لازم است مقدمه‌ای در باب این پرسش بیان شود. استارت‌آپ‌های نئوبانک از نزدیک به دو سال پیش فعالیت‌های خود را در کشور آغاز کرده‌اند. یک بانک از مجموعه بانک‌های خصوصی کشور یک استارت‌آپ در این حوزه طراحی کرد. این استارت‌آپ از اواسط سال 13۹۸ توسعه داده شد و در بهمن 1399 نسخه پایه یا اولیه آن در اختیار کاربران قرار گرفت.
با بروز همه‌گیری کرونا، استقبال از خدمات الکترونیکی در میان مردم به‌جایی رسید که موجب شد مقاومت برخی از مدیران طرفدار ارائه خدمات حضوری در برابر ارائه خدمات غیرحضوری بشکند و یکی دو بانک دولتی و خصوصی کشور بتوانند خود را مجهز به نئوبانک و ارائه خدمات خود را در آن قالب تعریف کنند.
آنچه در این فرایند مشاهده می‌شود این است که رؤیای رسیدن به نئوبانک با حقیقت راه‌اندازی آن از سوی بانک‌های مذکور، فاصله‌ای معنادار دارد. دلیل آن نیز عدم آمادگی کامل سازمان ثبت‌احوال برای همکاری با این استارت‌آپ‌ها در بحث احراز هویت، نقص در زیرساخت‌ها و نبود عزم و تمایل جدی در بدنه مدیریت کلان اقتصادی کشور با این مدل از بانکداری تا به این جای کار است. هرچند همه‌گیری کرونا طیف محافظه‌کاران و مخالف نئوبانک را نسبت به قبل نرم‌تر کرده است؛ بنابراین در حال حاضر با وجود برخی ادعاها و اظهارنظرها، به دلیل عدم صدور مجوزهای لازم در کنار عوامل دیگر، نئوبانک در معنای واقعی کلمه در کشور وجود ندارد؛ اما گام‌هایی در این زمینه برداشته‌شده است.
تفاوت نئوبانک با دیجیتال بانک
در چند سال اخیر با توسعه بیشتر خدمات دیجیتال در کشور، برخی از بانک‌های در مسیر دیجیتالی‌شدن نظیر بانک ایران‌زمین، به فکر ایجاد شعبه‌های دیجیتال افتادند. این شعبه‌ها مثل نئوبانک‌ها خدمات بانکی را به شکل آنلاین ارائه می‌کنند. با این تفاوت که شعب دیجیتال از سوی بانک‌هایی راه‌اندازی می‌شود که دارای شعب فیزیکی هستند و ممکن است بخشی از فرایند امور شعبه دیجیتال به شعبه فیزیکی وابسته باشد؛ اما نئوبانک‌ها در قالب یک بانک کامل و استارت‌آپ مستقل خدمات خود را به کاربر ارائه می‌کنند.
پلتفرم فراز و مزیت کارکرد این نرم‌افزار بانکی
فراز مخفف عبارت «فناوری روز ایران‌زمین» است. این پلتفرم بانکی اوایل دی ۱۳۹۹ در بانک ایران‌زمین راه‌اندازی شد و اکنون نیز بیش از چهار هزار مشتری دارد که تمامی آن‌ها مشتریان بانک ایران‌زمین هستند. این کار در ادامه موجب می‌شود فراز بتواند در نسخه آزمایشی بازخوردها را بهتر دریافت کند و در جذب مشتریان بیشتر موفق‌تر عمل کند. در یک جمله می‌توان گفت مزیت کارکرد پلتفرم فراز ساده‌سازی، شخصی‌سازی خدمات و ارائه تجربه لذت‌بخش به مشتریان است؛ مزیتی که برای رسیدن به آن از دشواری‌های متعددی عبور کرده است.
پلتفرم فراز متفاوت و فراتر از نئوبانک
همان‌گونه که در ابتدای مقاله نیز گفته شد، برخی کارکرد پلتفرم فراز را درنهایت با نئوبانک یکی می‌دانند؛ درحالی‌که این‌گونه نیست؛ زیرا ماهیت فراز از اساس با نئوبانک متفاوت است؛ گو اینکه می‌تواند خدمات ارائه‌شده در نئوبانک را نیز در زیرمجموعه خود جای دهد. به باور مدیران این پلتفرم بانکی، نئوبانک زیرمجموعه کوچکی از این نوع بانکداری است. از نگاه کارشناسان فناوری بانک ایران‌زمین شایسته است نئوبانک را صرفاً با یک بانک بدون شعبه معادل‌سازی کنیم.
تأکید بانک ایران‌زمین بر اینکه «فراز» نئوبانک نیست
با مواردی که تا به این جای مقاله به آن پرداخته‌شده است، تفاوت بین نئوبانک با دیجیتال بانک کاملاً مشخص‌شده است؛ باوجود این برای اینکه کامل دریابیم فراز دقیقاً چه ماهیتی دارد، باید گفت نئوبانک فقط بانک بدون شعبه نیست که تنها خدمات بانکداری الکترونیکی ارائه کند؛ نئوبانک یک بانک کامل است؛ اما شعبه ندارد؛ یعنی در نئوبانک علاوه بر اینکه خدمات بانکداری الکترونیکی ارائه می‌شود، خدمات بانکداری خرد، صدور انواع ضمانت‌نامه بانکی، ارائه انواع تسهیلات و خدمات بانکداری خرد شرکتی و بین‌الملل هم ارائه می‌شود؛ بنابراین هر نرم‌افزاری که کار انتقال وجه، افتتاح حساب و خدمات دیگر را انجام دهد، نمی‌تواند نئوبانک باشد.
با این مقدمه نمی‌توان پلتفرم فراز در ایران‌زمین را یک نئوبانک بدانیم؛ بلکه آن بسیار فراتر از نئوبانک و دربرگیرنده آن است. فراز پلتفرم بانکداری دیجیتالی است که بخشی از فرایندهای آن ممکن است به شعب وابسته باشد. کانال ارتباطی آن‌هم فقط موبایل نیست و کانال‌های ارتباطی شعبه، اینترنت و مرکز تماس هم دارد. این در حالی است که نئوبانک‌های شناخته‌شده دنیا هیچ شعبه‌ای ندارند و ارتباط آن‌ها با مشتری فقط از طریق موبایل است.
چند دلیل مهم دیگر مبنی بر نئوبانک نبودن فراز
الف. ساده‌سازی خدمات بانکی
این مهم‌ترین تفاوت فراز با نئوبانک است؛ ضمن آنکه برخلاف نئوبانک تمامی خدمات بانکی در آن ارائه نمی‌شود. تفکری که در فراز وجود دارد این است که فرایندهای موجود تا آنجا که ممکن است ساده شود؛ بنابراین ساده‌سازی فرایند بخشی از تحول دیجیتال است که فراز به آن رسیده است. این کار ازنظر طراحان این پلتفرم کار زمان‌بر و پیچیده‌ای بوده است؛ چراکه بسیاری از ساده‌سازی‌ها با قوانین موجود تداخل داشته است.
ب. استفاده از بانکداری باز
شاید در ظاهر پلتفرم فراز با موبایل‌بانک و اینترنت‌بانک تفاوت چندانی نداشته باشد؛ اما کارکرد آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. در فراز از بانکداری باز برای ارائه خدمات استفاده‌شده است. می‌توان گفت فراز جایگزین موبایل‌بانک ایران‌زمین خواهد بود؛ زیرا این بانک نسخه موبایل و وب فراز را نیز فراهم کرده است؛ اما تجربه کاربری آسان و فضای شخصی‌سازی‌شده فراز از تفاوت‌های عمده آن با سایر خدمات الکترونیکی بانک به شمار می‌آید.
ج. تجربه مشتری با بیگ‌دیتا
نکته دیگری که طراحان فراز در بانک ایران‌زمین بر آن تأکید می‌کنند، زیرساخت داده است. در فرایندهای دیجیتالی برخلاف فرایندهای الکترونیکی به زیرساخت داده دیگری نیاز است که آن‌هم زیرساخت داده بیگ‌دیتاست. بر این اساس با توجه به اطلاعات مشتریان خدمات مخصوص به او ارائه می‌شود. این موضوع تفاوت اساسی با فرایندهای دیجیتالی و الکترونیکی دارد. در فرایند دیجیتالی خدمت شخصی‌سازی‌شده و به مشتری ارائه می‌شود.
د. بستری رؤیایی برای فین‌تک‌ها
طبق نظر مدیران بانک ایران‌زمین، فراز اکنون تنها پلتفرم بانکداری دیجیتال در کشور است که چهار هزار مشتری دارد؛ ضمن آنکه بانک نیز از همان خدمتی که در اختیار شرکت‌های فین‌تکی قرار دارد، استفاده می‌کند و تغییراتی که از سوی بانک انجام می‌شود در محصول شرکت‌های فین‌تکی نیز اعمال می‌شود. پلتفرم فراز تعاملی دوسویه و اثربخش با فین‌تک‌ها برقرار می‌کند که عملاً در نئوبانک امکان‌پذیر نیست.
د. تمرکز بر آموزش و تبلیغات
این یک موضوع تأییدشده است که وابستگی مشتریان به بانک‌های سنتی همچنان زیاد است. مردم همچنان با تفکر بانکداری الکترونیکی به خدمات نگاه می‌کنند که دراین‌باره باید روی تبلیغات، برندینگ و آموزش افراد کار شود. در پلتفرم فراز، مشتریان با ساده‌سازی فرایندها احساس راحتی می‌کنند؛ همچنین تجربه‌ای لذت‌بخش حاصل از شخصی‌سازی امور در این پلتفرم، در حافظه آن‌ها نقش می‌بندد.
با این تفاسیر پلتفرم فراز کارکرد نئوبانک را ندارد؛ چون ماهیت آن از اساس با نئوبانک متفاوت است؛ اما این مدل از بانکداری را در صورت صدور مجوزهای لازم، می‌تواند به‌راحتی در زیرمجموعه خود جای دهد.
دیدگاهتان را بنویسید