تصویر روز: “دکتر رضا نکوئیان” دکترای تخصصی ژنتیک پزشکی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران است؛ ایشان به مدت دو سال است که به همراه دکتر مسعود هوشمند دبیران کنگره بین المللی پزشکی است.
به گزارش تصویر روز با توجه به اهمیت موضوع پزشکی شخصی و استفاده حداکثری آن در کشورهای پیشرفته، تابناک تهران فرصتی را فراهم آورده تا جزئیات این موضوع در کشور را بررسی کنیم؛ در ادامه، متن کامل این گفتگو از نظرتان می گذرد:
– به عنوان سوال نخست، از پزشکی شخصی بگویید و اینکه چرا قصد دارید به صورت تخصصی این مبحث را در ایران گسترش دهید؟
متاسفانه بطور معمول در سراسر دنیا در حیطه‌ی پزشکی معظلاتی در امر تشخیص و درمان وجود دارد؛ پزشک وجود یک بیماری را درون فرد تشخیص می دهد و درمان مناسبی را برای آن بر می‌گزیند، در حالی که ممکن است این بیماری در همه اشخاص بصورت بکسان وجود نداشته باشد.
متاسفانه باید بگویم که تا به امروز، امر تشخیص در وجود بیماری در همه بیماران قطعی نبوده و در نتیجه آن، درمان کامل و درستی نیز ممکن است محقق نشود؛ در بسیاری از تشخیص‌ها، نظر قطعی وجود ندارد و پزشک معالج با تمام تلاش خود، مابین انتخاب نوع اختصاصی بیماری نظر قطعی نمی تواند ارائه نماید.
این اتفاق در امر تشخیص سرطان افزایش پیدا می کند و بایستی بگوییم که متاسفانه برای تشخیص‌های افتراغی و نظر قطعی مشکلاتی وجود دارد و درمان نیز به واسطه‌ی داروهای موجود که بصورت هدفمند سلول سرطانی را هدف قرار نمی دهد، کامل نمی‌شود؛ به عبارت دیگر می توان گفت که درمان به اندازه ای غیر اختصاصی است و باعث به وجود آمدن معظلی به نام عوارض جانبی دارو می‌شود، همچنین این امکان نیز وجود دارد که درمان به طور قطعی انجام نشود و عود مجدد صورت گیرد.
از طرفی دانش ژنتیکی و مولکولی امروزه معتقد است بیماری‌های هر شخص همانند اثر انگشت او کاملا شخصی و انحصاری است، همانطور که این صفت در مورد بسیاری از خصوصیت های فردی او صادق است و فرد در بسیاری از آن ها هیچ شباهتی با دیگر افراد ندارد.
در نتیجه به این نتیجه خواهیم رسید که در قسمت سلامت و بیماری نیز این اتفاق رخ خواهد داد و هر بیماری و درمانی منحصر به فرد باید باشد؛ به عبارت دیگر می توان گفت که اگر من سرماخورده باشم و به شما انتقال دهم، نحوه بروز و شدت این بیماری در بدن من و شما متفاوت است.
این مثال در مورد بیماری همچون سرطان بدلیل چند وجهی بودن آن بسیار قابل لمس تر است اما تعاریف یکسان است و باید تاکید کرد که هیچ نوع سرطانی در بدن هیچ انسانی مشابه یکدیگر نیست. این امکان وجود دارد که میزانی از تظاهرات بالینی سرطان یک فرد در بدن فرد دیگر نیز وجود داشته باشد اما عینا مشابه یکدیگر نخواهند بود؛ بنابراین پزشک نمی تواند درمان های مشابه ای را برای افراد تجویز کند، این در حالی است که متاسفانه امروزه این اتفاق به وضوح رخ می دهد.
در این میان باید اضافه کرد که شباهت قسمت اعظم ژنتیک انسان ها قابل انکار نیست اما باید دانست که تمامی این ژنتیک ها در یک سری از قسمت های بسیار کوچک ولی اساسی با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند و همین امر باعث تنوع و گوناگونی در انسان ها می شود.
علاوه براین موضوع اقلیم و آب و هوا نیز تاثیرگذار و در نحوه ی بروز بیماری موثر است؛ علاوه بر این نحوه‌ی زندگی افراد است، زندگی بدون ورزش همراه با غذاهای پرکالری و آب و هوای آلوده، بدون شک از عامل مهم بروز سرطان محسوب می شوند. این سه مورد که به نوعی یک مثلث را تشکیل می دهند می تواند نحوه‌ی ابتلاء، بروز و در نهایت درمان سرطان را برای اشخاص کاملا متفاوت کند.
– آیا شرایط لازم برای درمان مخصوص هر انسان، وجود دارد؟
در حال حاضر کشورهای پیشرفته در حال بررسی ژنوم انسانی هستند و در سال ۲۰۰۳ ترتیب ژنوم انسانی یافته شد، ژنوم انسانی یک پروژه بسیار عظیم بود که بین کشورهای مختلف دنیا تقسیم شد و قراربر این شد تمامی ژن های انسانی را ترتیب یابی کنند، به عبارت دیگر ترتیب قرار یابی کل نوکلوتیدهای انسان را بشناسند.
بر این اساس می توان افراد بیمار را با یک منبع ترتیب ژنی مقایسه کرد و هر آن چیز که در بیمار و رفرانس اصلی تفاوت داشته باشد، می تواند عامل بیماری باشد. برای مثال تمامی ژن های یک بیمار سرطانی را بررسی می کند و به براین نتیجه می رسد که این بیمار در یک قسمتی از ژن هایش که با منبع اصلی ترتیب یابی شده بود، اختلاف دارد و یک جهش ژنی در این فرد وجود دارد که با حالت طبیعی متفاوت است. این جهش ژنی در افراد، یکسان نیست؛ البته باید در نظر داشت که تمام ۷ تا ۸ میلیارد فردی که در کره زمین زندگی خواهند کرد، قرار نیست دچار سرطان شوند.
با توجه به اهمیت بیماری سرطان، از افراد سرطانی شروع می کنیم و آنها را دسته بندی کنیم؛ اختلاف جهش های ژنتیکی را با رفرانس اصلی خودمان که همان ژنوم انسانی است پیدا می کنیم و به این نتیجه خواهیم رسید که ترتیب توالی متفاوتی در ژنی که دچار جهش شده وجود دارد، در نتیجه اگر این جهش ها در افراد دیگری پیدا شود که سرطان ندارند می تواند عامل پیش بینی و پیش آگهی سرطان در آینده ی شخص باشد.
این کار نه تنها در مورد افراد بیمار، بلکه در رابطه با شناخت ژن افراد سالم و پیش بینی ابتلای سرطان را در آینده‌ی نزدیک یا دور بسیار موثر است و باید دانست که اگر این اتفاق رخ دهد نتیجه اش پیشگیری خواهد بود.
ما در حال رفتن به سمت دسته بندی مولکولی بیماری ها هستیم و اگر این گونه شود تشخیص پزشکی از حالت فعلی خودش خارج می شود.
– این پیش گویی‌ها در چه حوزه‌هایی از بیماری صدق می کند؟
یک سری از بیماری‌ها ذاتا ژنتیکی هستند همانند بیماری دیابت نوع ۱ که با نوع ۲ بسیار متفاوت است، نوع ۱ در کودکی اتفاق می افتد که می تواند درمان شود اما نوع ۲ در بزرگسالی و میان سالی است؛ در اینکه ما باید بیماری‌های مختلفی را بررسی کنیم بحثی نیست اما در حال حاضر یک خیزشی در کل جوامع پزشکی وجود دارد که سرطان را به عنوان یک فاکتور کشنده و هزینه‌بر برای دولت ها در قسمت سلامت و بهداشت می دانند، به این دلیل سرطان را در اولویت خاص قرار می دهند.
از طرفی، ساخت داروهای شیمی درمانی خاص برای بیماری سرطان در یک سری حوزه‌ها موفقیت آمیز بوده است برخلاف اینکه ما هنوز برای یک بیماری معمولی همانند سرماخوردگی داروی خاصی نداریم. اما در سرطان به داروهایی به صورت نسبی دست پیدا کردیم که باعث بهبودی و سلامت می شود پس سرمایه گذاری و هدفمند کردن بیش از پیش این دارو ها می تواند از هزینه‌ها کم کند.
– کلام آخر…
این همایش یک گردهمایی ملی و بین المللی است و همه افراد از تجربه یکدیگر استفاده می کنند و تمامی اهداف همایش بر این است که یک هم نظری در سمت و سوی پزشک شخصی در ایران به وجود آید؛ ما باید توجه کنیم که ایران از نظر تنوع ژنتیکی بسیار گوناگون است و به دلیل تنوع زیادی که در ذخیره ژنتیکی ایرانی وجود دارد می بایست حتما قسمت‌های گوناگون ژن‌ها را بررسی کنیم و در سرطان های مختلف اختلافش را پیدا کنیم و این گستره بازی را برای شرکت های داروسازی داخلی به وجود خواهد که می توانند با شرکت های خارجی تعامل داشته باشند و در جهش های ژنتیکی و سرطان داروی ایرانی و ایرانیزه شده بسازند؛ این اتفاق نه تنها باعث خودکفایی ما در دارو می شود بلکه می تواند تاثیری خوبی در اقتصاد پزشکی داشته باشد و این داروها به کشورهای مشابه خودمان در منطقه نیز صادر شود.
دیدگاهتان را بنویسید