نیاز شبکه اجتماعی به اعتماد اجتماعی

تصویر روز: نیاز شبکه اجتماعی به اعتماد اجتماعی تسهیل ارتباطات در جهان امروز و کم شدن فاصله به یاری وسایل ارتباطی سبب شده اتفاقاتی بیفتد که بخشی از اعتماد بین افراد، حتی افراد و سازمان‌ها یا سازمان‌ها به همدیگر از بین برود.

درواقع، در موضوع ارتباط، با دو نوع عام و شخصی روبه‌رو هستیم. اینکه ما به فرد دیگر اعتماد کامل داریم و با استفاده از هم‌نظری‌ و همفکری‌ به نتیجه‌ای واحد می‌رسیم، باعث می‌شود که هزینه‌های کمتری برای یک فعالیت یا حسی مشترک بپردازیم. این موضوع در فضای فعلی ارتباط، به دلیل تسهیل انتقال پیام با استفاده از ابزارهایی مانند شبکه‌های اجتماعی، در ایجاد ارتباط بسیار آسان شده است، ولی از جنبۀ اعتماد، به دلیل نبودن شرایط شناخت افراد از همدیگر، این موضوع دچار اشکال و نقص است.

بارها شکایت‌ها و ناراحتی‌هایی از ارتباط در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده است؛ دروغ‌ها،‌ بزرگ‌نمایی‌ها و فریب‌کاری‌هایی که در این کانال ارتباطی اتفاق افتاده باعث شده که از افراد سوءاستفاده شود و از این رهگذر، مرتبطان دچار خسارت شوند. از این روست که امروزه در کشور ما بسیار کم به شبکه‌های اجتماعی اعتماد می‌شود.

برای استفادۀ مناسب از شبکه‌های اجتماعی در کشور لازم است اعتماد اجتماعی در روابط بین‌شخصی، افتراقی و تخصصی ایجاد شود. این موضوع عامل مهمی در پیشرفت جامعه و لازمۀ شکل‌گیری‌ پیوندها و معاهدات اجتماعی و ایجاد‌کنندۀ تعاون و همیاری است. فقط در این حالت است که با وجود تفاوت‌‌ها قادرخواهیم بود مشکلاتی را که در شبکه‌های اجتماعی به وجود می‌آیند حل کنیم.

تفاوت‌ در دیدگاه‌ها، سطح دانش و میزان فهم و درک انسان‌ها باعث می‌شود ارتباطات ناسالم شکل بگیرند، و تعارض در ارتباط از زمانی به وجود می‌آید که افراد مرتبط و مربوط به هم نتوانند در سطحی صحیح با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

اختلاف، تفرقه و پراکندگی، یکی از عوامل و زمینه‌های اصلی تضعیف اعتماد اجتماعی در شبکه‌های اجتماعی و در سطح بالاتر، یعنی جامعه است. دامن زدن به اختلاف‌های فرهنگی، ‌قومی، ‌نژادی و مذهبی سبب تشدید اختلاف و منجر به نابودی اعتماد در سطح جامعه می‌شود.

پیوترزنومکا (۱۹۹۹) (Piotrsztompka) معتقد است در جوامع معاصر ویژگی‌های منحصربه‌فردی وجود دارند که منجر به اهمیت و ضرورت یافتن اعتماد اجتماعی می‌شوند، به صورتی که زندگی در جوامع جدید و معاصر بدون توجه به مسئلۀ اعتماد امری نشدنی و توجه و اهمیت دادن به آن امری اجتناب‌ناپذیر است. در کشورهایی که به شهرنشینی روی آورده‌اند، اعتماد اجتماعی هر روزه به طریقی کاهش می‌یابد و حاصل این موضوع بحران شخصیت و هویت است که در جوامع صنعتی بیماری تلقی می‌شود. البته، در مواردی، در جامعۀ فعلی خود شاهد حرکت‌هایی در شبکه‌های اجتماعی، از جمله شفاف‌سازی و توجه به اطلاعات یا آموزش‌ به مردم هستیم که باعث شده فرایند اعتمادسازی، دست‌کم برای برخی قابل شناسایی باشد. این موضوع سبب شده در بخشی از ارتباطات، به دلیل وجود داشتن اطلاعات، اعتماد اجتماعی بیشتر شود و حتی نگاه‌های خصمانۀ اقوام،‌ طایفه‌‌ها و حتی برخی شهر‌ها به هم کاهش یابد.

اگر امروزه جوک‌های قومیتی یا شهری در شبکه‌های اجتماعی کمتر دست‌به‌دست می‌شوند، یا مردم برای انجام یک امر خیر و کمک به نیازمندان در گروه‌های مختلف در شبکه‌های اجتماعی با هم همکاری می‌کنند، به دلیل اعتماد اجتماعی‌ای است که در این بخش به وجود آمده است.

بنابراین، برای اینکه بتوانیم از شبکه‌های اجتماعی به‌خوبی استفاده کنیم و این کانال ارتباطی مؤثر را در جهت کاهش هزینه‌ها و ایجاد همدلی بین افراد جامعه به کار ببریم، باید اعتماد اجتماعی را افزایش دهیم. این حرکت نیازمند ایجاد قوانین مناسب برای شبکه‌های اجتماعی و همچنین، دادن اطلاعات صحیح و شفاف در این کانال ارتباطی است که از بین اندیشه انسان‌هازاییده شد.

مجتبی نظری

عضو کمیته علمی هفتمین کنفرانس روابط‌عمومی و صنعت