تصویر روز: امروزه تحولات گسترده در زمینه کامپیوتر و ارتباطات، تغییرات قابل ملاحظه ای در ساختار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جوامع بشری به وجود آورده است . گذشته حیات انسان مملو از ابداع و اختراعات ابزار و لوازم تسهیل کننده امور زندگی بوده اما فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات در حداقل دو دهه اخیر بیشترین تاثیر را در در تغییر الگوهای رفتار و زندگی ساکنان کره خاکی داشته است .
دنیای ارتباطات و تولید اطلاعات به سرعت در حال تغییر بوده و ما امروزه شاهد همگرایی آنان بیش از گذشته با یکدیگر هستیم، به گونه ای که داده ها و اطلاعات بسرعت و در زمانی غیرقابل تصور به اقصی نقاط جهان منتقل و در دسترس استفاده کنندگان قرار می گیرد.
صرفه نظر از تعاریف متنوع و دامنه وسیع کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخشهای مختلف زندگی بشری، دسترسی سریع به اطلاعات و انجام امور بدون در نظر گرفتن فواصل جغرافیایی و فارغ از محدودیتهای زمانی محوری ترین دستاورد این فناوری است.
ضرورت تغییر:
اکنون که مرحله گذار در قرن بیست و یکم را سپری می کنیم ، کشورهای در حال توسعه همچون ایران برای نیل به پیشرفت یا حتی رقابت با کشورهای توسعه یافته نه تنها باید خود را منطبق با فرهنگ بومی سازگار کنیم ، بلکه باید ضمن بهره گیری از تکنولوژیهای ارتباطی موجود ، به ابداع روشهایی برای آموزش، یادگیری، کار و فعالیت در جهانی بپردازیم که اجزای آن به طور فزاینده به هم وابسته است. جهانی که به سوی کوچکتر شدن و در عین حال پیچیدگی بیشتر سیر می‌کند؛ جهانی که در آن اطلاعات، محرک عمده، دانش، موجد قدرت و رسانههای جمعی دارای نقشی کلیدی است .
تجارت، بانکداری، آموزش، همه و همه وابسته به جریان اطلاعاتی بوده و به کمک تکنولوژیهای ارتباطی جدید همچون کامپیوتر، ماهواره، تلفن، رادیو،تلویزیون، لیزر، فیبر نوری، ریزتراشهها و تلفنهای هوشیار تسهیل گردیدهاند.
در واقع در بسیاری از روستاها. تلویزیون و رادیو جایگزین پیام رسانی سنتی شده است که در آن قصه گوها، نقالان، پرده خوانها و جارچیان نقش اطلاع رسانی و سرگرمی مردم را ایفا میکردهاند.
اینک بسیاری از شرکتهای خدمات رسانی رایانهای در حال توسعه سریع قلمرو خود از طریق شبکه جهانی اینترنت میباشند تا انواع خدمات را در اختیار مشتریانشان قرار دهند. این شبکه مجموعه گسترده ای از دستاوردهای جهانی را در زمینه ادبیات، آثار هنری، تحقیقات علمی، اطلاعات بازرگانی، گزارشات حکومتی و… به طور فزایندهای برنامههای رادیویی و حتی فیلمهای تلویزیونی در برمیگیرد. همچنین آن را میتوان یک کتابخانه بزرگ جهانی و بلکه بزرگترین آنها به شمار آورد که میتواند در هر زمان و هر جا در دسترس متقاضیانی که از کامپیوتر دارای مودم و اشتراک به اینترنت بهرهمندند، قرار دهد.
برای نخستین بار در تاریخ بشر، اطلاعات کالایی است که با اشاره سرانگشتان به دست می‌آید! در واقع شبکههای رایانهای برای میلیونها انسان یک کانال تبلیغاتی به ارمغان آورده تا بدین طریق به بسط ایدئولوژی خود در جهان بپردازند. علاوه بر این، شبکههای رایانهای را میتوان آزادترین و در عین حال هشدار دهندهترین عامل در مجموعه تکنولوژیهای ارتباط جمعی به شمار آورد، تا اندازهای که هر کس در هر کجا و با هر مرام شخصی یا ایدئولوژی قادر به توزیع پیامها بین میلیونها نفر وبدون هر گونه ممیزی قبلی خواهد بود.
جریان اطلاعات :
این نکته را نباید از نظر دور داشت که مهمترین علت پدیدار شدن و محبوبیت تکنولوژیهای اطلاعاتی پاسخگویی آنها به انبوه نیازهای مالی و سیاسی است.
از اوان دهه هفتاد، وقتی ارتباطات فضایی به تحقق رسید تنها تعداد انگشتشماری از کشورهای اقدام به ارسال هزاران ماهواره برای خود یا مشتریانشان در مداری محدود کردند. نتیجه آن شد که صاحبان اینگونه وسایل مخابراتی از توانایی رسوخ عمیق به درون فرهنگ کشورهای مصرف کننده برخوردار گردیدند که این به نوبه خود تنش دیگری بین نیکمره جنوبی و شمالی به وجودآورد که اصطلاحاً به آن «امپریالیسم فرهنگی» یا «دخالت فرهنگی»میگویند بی تردید وقتی اکثر پردازشگرها و حاملهای اطلاعاتی درچند کشور معدودمستقر شده اند. تکنولوژی پایه برای تولید و توسعه این دستگاهها نیز توسط سوداگران پیشرو در ایالات متحده، ژاپن و اروپای غربی طراحی، تکمیل و هدایت می شوند. علاوه بر این ناهماهنگی بین شمال و جنوب در زمینهجریان ارتباطات و اطلاعات و امکان تولید، توزیع یا دستیابی بدان به نحو زیادی یک جانبه است. به بیان دیگر «جریان اطلاعات در پهنه زمین غیر متعادل است زیرا بیشتر اطلاعات جهانی در بخش شمالی تولید می شود”.
حمید مولانا معتقد است که” بخشهای ارتباطات دور ملی و بین المللی به طور فزایندهای در هم تنیده میشوند. بدیتن ترتیب بازار بین المللی توسط چند بازیگر اصلی شکل می‌گیرد که به نوبه خود مشمول مکانیسمهای کنترل کننده سیاسی، اقتصادی و نهادی ملی خود هستند. این بدان معنی است که بسیار مشکل یا حتی ناممکن خواهد بود که بین بخشهای داخلی و بین المللی تفکیک قائل شویم”.
بدین ترتیب رسانههای ارتباط جمعی را میتوان نه تنها به مثابه نیروی محرک در پشت سر تغییرات اجتماعی و فرهنگی قلمداد کرد. بلکه عاملی برای تحرک سیاسی در مرتبه ملی و بین المللی به حساب آورد.
دیگر اینکه در محیط امروزی که ساخته و پرداخته رسانههاست، مردم فرهنگهای مختلف درباره «دیگران» و حتی خودشان بیشتر براساس تصویرسازیهای رسانهها قضاوت میکنند. بدین ترتیب در ارتباطات میان فردی و همچنین در مراودات اقتصادی و سیاسی، تصاویر قالبی که توسط رسانهها تدارک دیده شده و در اذهان عامه نقش بسته، بر نحوه نگرش افراد نسبت به یکدیگر تأثیر بسزایی گذاشته است. به بیان دیگر، نگرش مردم از «دیگران» مجموعاً براساس آن چیزهایی است که از طریق رسانههای جمعی دیده، خوانده یا شنیدهاند. در واقع رسانههای جمعی معاصر همچون مطبوعات و رادیو، تلویزیون – عملاً بر تمامی جنبههای زندگی بشر تأثیر گذاردهاند. اینها تعیین کننده چشمانداز ما از جهان، نحوه نگرش به دیگران و مهمتر از همه نحوه کنش متقابل ما با دیگران میباشند.
سازمان های مجازی:
یکی از ساختارهای جدید سازمانی که نشات گرفته از توسعه تکنولوژی ارتباطات است، همان سازمانهای مجازی است. تعریف استانداردی از این نوع سازمانها در دسترس نیست، اما برای نشان دادن طیف وسیع تعریف های ارائه شده از این نوع سازمانها به طور خلاصه تعاریف زیر را می آوریم:
– سازمان مجازی یک سازمان کوچک و مرکزی است که منابع اصلی خود را از سایر سازمانها تامین می کند. یک سازمان مجازی از نظر ساختار بسیار متمرکز است و بندرت دارای واحدها و دوایر تخصصی یا وظیفه ای است.
– سازمان مجازی بسیاری از فعالیتهای خود را از منابع خارجی تامین می کند و ساختاری به وجود می‌آورد که در آن به جای انجام وظایف سنتی در هر واحد داخلی، واحدهای خارجی عهده دار انجام آن وظایف شوند.
– سازمان مجازی را شبکه موقتی از واحدها و سازمانهای مستقل دانسته اند که شامل تولید کنندگان، مشتریان و رقباست. این واحدها به وسیله فناوری اطلاعات به هم پیوند می خورند و قدرت می یابند تا از فرصتهای جدید نهایت استفاده را ببرند.
ویژگیهای سازمانهای مجازی:
ویژگی این سازمانها اصولا با عناوینی مانند غیر سلسله مراتبی، افقی و جهانی مطرح می شود. اما به طور خلاصه می توان این ویژگیها را در پنج ویژگی اصلی زیر خلاصه کرد:
الف- ساختارهای افقی: ظهور سازمانهای افقی به عنوان پاسخی به تشدید رقابت در محیط‌های عملیاتی است که توسط افزایش رقابت جهانی و پیشرفتهای اخیر در فناوری اطلاعات و حمل و نقل ایجاد شده است. افقی شدن سازمانها سطوح مدیریت در سازمان را کاهش می دهد و منابع انسانی را پراکنده می کند.
ب- جهانی شدن: با توجه به گسترش تجارت جهانی و شبکه ارتباط فرا مرزی، دیگر شرکتها و سازمانها جنبه محلی بودن خود را از دست می دهند و در چرخه فرایند بین المللی قرار می گیرند.
ج- ارتباط ماشینی: عصر آینده عصر ارتباطات است؛ اما نه ارتباطی از جنس گذشته بلکه ارتباطاتی که به وسیله ابزار آلات ماشینی مانند کامپیوتر انجام خواهد شد. در این سازمانها دیگر از تعاملهای گرم گذشته خبری نیست، بلکه کارفرمایان و نه رهبران سازمان با استفاده از کامپیوترهای شخصی با هر فرد دلخواه ارتباط برقرار می کنند. فروشندگان می توانند به وسیله یک شبکه محلی با هم ارتباط داشته باشند. براساس این خاصیت ارتباطات کامپیوتری به عنوان وسیله ای برای هدایت فعالیتهای اساسی سازمان و همزمان افزایش نقش ارتباطات رو در روی غیر رسمی با هدف حفظ یکپارچگی سازمان، جایگزین ارتباطات رو در رو افراد در سازمانهای سنتی خواهدشد.
د- همکاری و رقابت بین سازمانی: شرکتهای مجازی به وسیله همکاری بین گروهی هم افزا نه تنها با هم همزیستی خواهند داشت، بلکه باعث رشد و پرورش یکدیگرمی شوند.
ه- در گیری پویا: درگیری پویا نگرشی است که” زمان” و” روابط انسانی” و مدیریت را وادار به بازنگری در مورد نگرشهای قبلی در رویارویی با تغییر سریع و مداوم می کند. پویایی در مقابل ایستایی، حاکی از رشد و فعالیت مداوم و درگیری در مقابل کناره گیری، معرف ارتباط زیاد با دیگران است.
ویژگی های وسایل ارتباطی دوسویه:
تکنولوژی های دوسویه نوین ارتباطی در عین حال دارای ویژگی های مهم هستند که می توان آن ها را چنین برشمرد:
۱-تعاملی بودن (interectivity) : به مفهوم دو سویه شدن و دارا شدن و ویژگی های کانال های بین فردی و جمعی به طور همزمان و تغییر مفهوم جریان یکسویه اطلاعات (one.to many flow)
۲-جمع زدایی (Dimassificaion ) : به این معنی که اکنون کنترل سیستم های ارتباطی از تولید کننده پیام به مصرف کننده پیام منتقل شده و به مرور به ارتباطات تفریقی تخصصی و تبدیل Broadcasting به Narrows (پخش پهن به پخش محدود) انجامیده است .
۳- ناهمزمانی (Asynchronous) : امکانات جدید در پخش و ضبط ویدئویی باعث غلبه بر عنصر زمان شده و کاربران قابلیت کنترل ارسال و دریافت پیام را از جنبه زمانی دارند . با این امکان می توان بر جبر زمان غلبه کرد . به عنوان مثال حال می توان به دستگاه ویدئو فرمان داد تا در زمانی که در خانه نیستیم ، یک برنامه خاص را در همان زمان ضبط کند.
۴- تمرکززدایی (Decenteralization) : حالا مرکزیت با فرستنده ها نیست با افراد است . ارتباطات مثل پست ، سفارش پذیر شده است . می تواند پیام هر کسی را به خود او برساند . این امر در دوران غلبه ارتباطات جمعی یکسویه وجود نداشت.
۵- ظرفیت باند (Bandcapacity) : انفجار اطلاعات از همین منظور مطرح است. طرفین باند میزان ورودی اطلاعات به یک مجموعه اطلاق می شود و یک ویژگی رقابتی به حساب می‌آید. ادغام شرکت های بزرگ در یکدیگر (megamerger) اکنون باعث افزایش ظرفیت باند صورت می‌گیرد.
۶- انعطاف پذیری (Flexibility) : این امر باعث شده است تا هر وقت که اراده می کنیم بتوانیم وارد شهر اطلاعات شویم . در چنین حالتی زمان و مکان معنا ندارد.
۷-کاستن از زمان اخطار : رسانه های نوین دو سویه ارتباطی زمان اخطار یعنی فاصله ارسال تا دریافت پیام را به حداقل رسانده اند. پخش زنده (live) یکی از این مصادیق است.
۸-گسترش دامنه پذیرش و کاستن از توزیع کنندگان: یعنی افزایش مخاطب و پیاده شدن تئوری دستان کمتر در توزیع که به انحصار در پخش می انجامد.
در جمع بندی از این بحث می توان اثرهای رسانه های جدید برای ارتباطات برون سازمانی در جوامع معاصر را فهرست وار به شرح زیر ارائه داد؛
۱- مدیران بدون مهارت ارتباطی حذف می شوند.
۲- ارتباطات سازمانی ( درون و برونی ) از اهمیت بیشتری برخوردار می شود، و مدیریت ارتباطات مجموعه فعالیت های ارتباطی خارج از سازمان شامل فروش، استخدام ، بازار یابی و آگهی، ارتباط با مشتریان و روابط عمومی ر ادر بر می گیرد.
۳- ارتباط بارسانه‌ها بیشترجنبه مستقیم و زنده پیدا می‌کند ومدیریت اطلاعات توسعه می‌یابد.
۴- مشارکت مردم و کارکنان بیشتر خواهد شود و در جامعه مبتنی بر دانش ، اطلاعات در سطح کارشناسان توزیع می شود.
۵- تولید اطلاعات افزایش می یابد و سازمان ها بیش تر بر تصویر و هویت سازمانی متکی خواهند شد.
۶- با افزایش اهمیت و نقش رسانه ها در جوامع واحدهای ارتباطی سازمان های توسعه خواهند یافت.
۷- سنجش نظرات مردم از اهمیت بیشتری برخوردار شد.
۸- شبکه های ارتباطی درونی و برون سازمانی توسعه خواهند یافت .
۹- پایش ( مونیتورینگ ) اطلاعات و رسانه ها از فعالیت های عمده هر سازمان می شود.
۱۰- پاسخ گویی به رسانه ها از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد شد.
۱۱- فن آوری جدیداطلاعات در دو سطح ارتباطی و تصمیم گیری به کار می افتند.
۱۲- فن آوری جدید، فن آوری های سنتی را حذف نمی کنند، بلکه با آن ها ادغام می شوند.
۱۳- رسانه های آینده، رسانه های رایانه ای ( سایبر ) خواهند بود.
حسین طالبی
کارشناس علوم ارتباطات انسانی و مدیر روابط عمومی شرکت معدنی و صنعتی چادرملو
دیدگاهتان را بنویسید