تصویر روز ـ هر ساله با نزدیک شدن به نوروز، بازار خرید ماهی قرمز رونق می‌گیرد. این ماهی که به عنوان نمادی از سرزندگی و شادی شناخته می‌شود، در واقع گونه‌ای مهاجم با پیامدهای جدی برای اکوسیستم‌های آبی است.

ماهی قرمز از چه گونه‌ای است؟

ماهی قرمز (Carassius auratus) یکی از گونه‌های ماهیان آب شیرین است که به خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) تعلق دارد. این ماهی در طی قرن‌ها از گونه‌ای وحشی به ماهی زینتی تبدیل شده است و امروزه در رنگ‌ها و اشکال مختلف در آکواریوم‌ها و حوضچه‌های زینتی نگهداری می‌شود. با وجود ظاهر زیبا و بی‌خطرش، ماهی قرمز به دلیل ویژگی‌های خاصی مانند سازگاری بالا، قدرت تکثیر زیاد و توانایی زنده ماندن در شرایط مختلف، به عنوان یک گونه مهاجم شناخته می‌شود.

ماهی قرمز بومی کدام کشورهاست؟

زیستگاه اصلی ماهی قرمز، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌های شرق آسیا، به‌ویژه چین، ژاپن و برخی مناطق روسیه است. در چین، این ماهی ابتدا به‌عنوان یک گونه خوراکی پرورش داده می‌شد اما بعدها به‌عنوان ماهی زینتی محبوبیت پیدا کرد. با گذشت زمان، ماهی قرمز به نقاط مختلف جهان منتقل شد و در بسیاری از کشورها، به‌ویژه در اروپا و آمریکا، به یک گونه مهاجم تبدیل شد.

ماهی قرمز چگونه وارد ایران شد؟

ماهی قرمز بیش از یک قرن پیش به عنوان یک گونه زینتی به ایران وارد شد و به تدریج جای خود را در فرهنگ نوروزی باز کرد. از آن زمان، خرید و فروش این ماهی به یکی از رسوم رایج شب عید تبدیل شد. امروزه، بیشتر ماهی‌های قرمز موجود در بازار ایران در استخرهای پرورشی داخل کشور تکثیر می‌شوند. اما برخی از آن‌ها به دلیل رهاسازی ناآگاهانه در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، به زیست‌بوم‌های طبیعی راه پیدا کرده‌اند و باعث اختلال در تعادل اکولوژیکی شده‌اند.

چرا ماهی قرمز در ایران گونه مهاجم محسوب می‌شود؟

ماهی قرمز به دلایل مختلفی در ایران به عنوان گونه مهاجم شناخته می‌شود:

قدرت سازگاری بالا: این ماهی می‌تواند در شرایط متنوعی زنده بماند، از آب‌های کم‌اکسیژن گرفته تا دمای متغیر، که باعث می‌شود بتواند در محیط‌های مختلف رشد و گسترش یابد.

رقابت با گونه‌های بومی: ماهی قرمز با تغذیه از منابع غذایی مشترک، باعث کاهش منابع برای ماهیان بومی شده و بقای آن‌ها را تهدید می‌کند.

تخریب اکوسیستم: این ماهی با جست‌وجو در بستر رودخانه و دریاچه‌ها باعث افزایش کدورت آب و از بین رفتن گیاهان آبزی می‌شود که برای حیات سایر گونه‌ها ضروری هستند.

انتقال بیماری‌ها: ماهی قرمز می‌تواند ناقل برخی از بیماری‌های خطرناک برای سایر آبزیان باشد که منجر به شیوع بیماری در جمعیت‌های ماهی‌های بومی می‌شود.

چرا نباید ماهی قرمز را در طبیعت رهاسازی کرد؟

یکی از رایج‌ترین اشتباهاتی که پس از پایان تعطیلات نوروز انجام می‌شود، رهاسازی ماهی‌های قرمز در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سایر منابع آبی است. این کار نه تنها کمکی به این ماهی نمی‌کند، بلکه تهدیدی جدی برای اکوسیستم‌های طبیعی محسوب می‌شود. بسیاری از این ماهی‌ها در طبیعت زنده می‌مانند، تکثیر می‌شوند و باعث تغییر در تعادل اکولوژیکی می‌شوند. در برخی کشورها، مانند استرالیا و کانادا، ماهی قرمز به عنوان یکی از مخرب‌ترین گونه‌های مهاجم شناخته شده و اقدامات جدی برای کنترل جمعیت آن صورت گرفته است.

خرید و فروش ماهی قرمز؛ جرم محیط‌زیستی

سازمان حفاظت محیط زیست بارها نسبت به خرید، فروش و رهاسازی ماهی قرمز هشدار داده است. هرگونه تجارت و تکثیر این ماهی، به دلیل تأثیرات مخرب آن بر اکوسیستم‌های طبیعی، می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیری شود. در بسیاری از کشورها، ورود، پرورش و فروش گونه‌های مهاجم جرم محسوب می‌شود و مجازات‌هایی برای آن در نظر گرفته شده است. در ایران نیز، کارشناسان محیط زیست توصیه می‌کنند که به جای خرید ماهی قرمز، از نمادهای جایگزین مانند گیاهان زینتی برای سفره هفت‌سین استفاده شود.

ماهی قرمز، هرچند ظاهری زیبا و جذاب دارد، اما نگهداری و رهاسازی آن تهدیدی برای محیط زیست محسوب می‌شود. این گونه مهاجم با ورود به اکوسیستم‌های طبیعی، حیات گونه‌های بومی را به خطر می‌اندازد و تعادل زیستی را بر هم می‌زند. بنابراین، ضروری است که مردم از خرید و نگهداری آن خودداری کرده و با انتخاب‌های جایگزین، به حفظ طبیعت و منابع آبی کشور کمک کنند.

منبع: تسنیم