تصویر روز ـ این حکایت تلخ برای خیلی از ایرانیان اتفاق افتاده: «بعد از سال‌ها پس‌انداز، بالاخره توانستم خودروی مورد علاقه‌ام را بخرم اما خوشحالی‌ام دیری نپایید! چند روز بعد، متوجه شدم که خودرو توقیف بوده و فروشنده، مالک اصلی آن نبوده است!»

تسنیم نوشت، این تنها یکی از هزاران تراژدی تلخی است که هر ساله در معاملات خودرو رخ می‌دهد. طبق آمار در این باره سالانه بیش از 120 هزار پرونده تشکیل می‌شود و بسیاری از شهروندان، با ترس و تردید به خرید و فروش خودرو می‌پردازند. معاملات سنتی، همواره با ریسک‌هایی مانند جعل اسناد، کلاهبرداری و عدم شفافیت همراه بوده‌اند.

در همین زمینه، به گفته یکی از فعالان صنف معاملات خودرو، دانشجوی جوانی به امید به کسب درآمد برای پرداخت شهریه دانشگاه، تصمیم به فروش خودروی دست دوم خود می‌گیرد. او در یک پلتفرم آنلاین آگهی فروش خودرو را منتشر می‌کند و به سرعت با خریدار وارد مذاکره می‌شود. خریدار با ارائه مدارک جعلی و وعده پرداخت نقدی، وی را متقاعد می‌کند که خودرو را به او تحویل دهد اما پس از تحویل خودرو و انتقال مالکیت، خریدار ناپدید می‌شود و فروشنده متوجه می‌شود که مدارک واریزی ارائه شده جعلی بوده و او قربانی یک کلاهبرداری پیچیده شده است.

این دو ماجرا، تنها نمونه‌هایی از مشکلات و چالش‌هایی هستند که شهروندان در معاملات خودرو با آن مواجه می‌شوند اما اکنون، با تصویب آیین‌نامه معاملات الکترونیکی خودرو، امیدها برای ایجاد یک بازار امن و شفاف افزایش یافته است.

سابقه و تحولات آیین‌نامه نشان می‌دهد که در قانون بودجه 1402، آیین‌نامه‌ای برای ثبت برخط معاملات و استعلام سوابق پیش‌بینی شده بود اما جزئیات اجرایی آن در آیین‌نامه مهر 1402 مبهم بود.

برنامه هفتم توسعه، فرصتی برای بازنگری و تکمیل این آیین‌نامه فراهم کرد. با همکاری وزارت ارتباطات و معاونت علمی دولت، پیش‌نویس شیوه‌نامه به آیین‌نامه تبدیل و پس از بررسی در کمیسیون حقوقی و قضایی، با تغییراتی به تصویب رسید.

تغییرات کلیدی در آیین‌نامه جدید شامل امکان استعلام جامع‌تر سوابق خودرو است که اطلاعات جامعی را در اختیار خریداران قرار می‌دهد همچنین، پلتفرم‌های بخش خصوصی، با رعایت شرایط آیین‌نامه، امکان ثبت الکترونیکی معاملات را فراهم می‌کنند و استعلام‌های ضروری قبل از ثبت نهایی، از جمله توقیف نبودن خودرو و اهلیت طرفین، انجام می‌شود و اطلاعات معاملات، در پایگاه داده «فرا» ثبت و ذخیره می‌شود.

الزامات ثبت برخط قراردادها شامل عدم تعارض قراردادها است که برای جلوگیری از ثبت قراردادهای متناقض، هماهنگی بین سازمان ثبت اسناد و سامانه «فرا» الزامی است همچنین، خریدار، قبل از فروش مجدد، باید تعویض پلاک و ثبت خودرو به نام خود را انجام دهد. طرفین، امکان تغییر مفاد، اقاله و فسخ قرارداد را دارند و برای جلوگیری از تخلفات مالی، وجوه معاملات از طریق “حساب امانی” منتقل می‌شود.

فسخ هوشمند و حساب امانی؛ 2 نوآوری‌ بدیع در آیین‌نامه معاملات الکترونیکی خودرو

ضرورت قراردادهای استاندارد و فسخ هوشمند نیز از دیگر موارد مهم در آیین‌نامه جدید است. قراردادهای استاندارد، از بروز ابهامات و سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری می‌کند و دو مدل قرارداد، قرارداد نمونه و قراردادی که توسط پلتفرم‌ها تنظیم شده در آیین نامه پیش‌بینی شده است. در صورت عدم انجام تعهدات، سامانه می‌تواند به‌صورت خودکار قرارداد را فسخ کند و موارد خاص، مانند فک پلاک اجباری، بدون نیاز به مراجعه به دادگاه قابل اجراست.

آیین‌نامه جدید معاملات الکترونیکی خودرو، با هدف افزایش شفافیت، امنیت و تسهیل نقل و انتقالات، گامی مهم در جهت ساماندهی بازار خودروی ایران است. اجرای صحیح این آیین‌نامه، نیازمند همکاری و هماهنگی بین پلتفرم‌های خصوصی، سازمان ثبت اسناد و سامانه‌های اجرایی است.

پیش‌بینی مواردی مانند حساب‌های امانی و فسخ هوشمند، به ارتقای اعتماد و امنیت در معاملات کمک شایانی می‌کند و انتظار می‌رود که با اجرای کامل این آیین‌نامه، شاهد تحولی مثبت در بازار خودروی کشور باشیم.