تصویر روز: یکی از دروازه‌های ورود به شهر محبوب بازارگردها، مرز رازی است. به مرز رازی که ‏می‌رسید و پروسه اداری چک‌کردن پاسپورت و… تمام می‌شود، محوطه بزرگی پیش‌رویتان قرار ‏می‌گیرد که شما را به پیاده‌روی دعوت می‌کند؛ محوطه‌ای که باید چمدان به دست آن را طی کنید ‏تا به دَر فلزی بزرگی برسید. آن‌سوی دَر فلزی تا چشم کار می‌کند ون، پارک‌شده با راننده‌هایی ‏چشم‌انتظار مسافران تازه از راه رسیده ایرانی.

به گزارش روزنامه شهروند ، ون‌ها از مسیر سرسبزی می‌گذرند تا به اولین ‏نشانه‌های شهری که ٣۴٠٠سال قدمت دارد، برسند؛ شهری که گربه‌های سفید با رنگ چشمان ‏متفاوت به یکی از نماد‌های آن بدل شده و یکی از میدان‌های این شهر تندیسی از این نماد را به ‏نمایش گذاشته است.

«وان»، شهر محبوب عاشقان خرید است و در سال‌های گذشته تعداد زیادی از ‏ایرانی‌ها را برای خرید جذب کرده است. شهری با مردمی عمدتا کُرد که به یُمن مسافران ‏ایرانی‌شان، شما را با جملات کوتاه فارسی غافلگیر می‌کنند و باب دوستی را باز. نیمی از شهر را ‏فروشگاه‌هایی با برند‌های مختلف به تسخیر خود درآورده‌اند و غذا‌های خوشمزه خیابانی و باقلوا‌های ‏کنار استکان‌های کمرباریک چای، چاشنی وقت خستگی مسافرانند؛ ویژگی‌هایی که در کنار هم به ‏شهر محبوب بازارگرد‌های ایرانی بدل شده تا جایی که ماه‌های گذشته افزایش چشمگیر گردشگران ‏ایرانی در این شهر خبرساز شد و این سوال را مطرح کرد که چرا این تعداد گردشگر ایرانی راهی ‏وان می‌شوند؟ ‏

ایرانی‌های رکورددار

«اقتصاد استان وان در شرق ترکیه با افزایش ۴٠درصدی سفر گردشگران ایرانی احیا ‏شده و حضور ایرانیان خنده بر چهره صاحبان کسب‌وکار این شهر نشانده است.» این ‏خبری است که روزنامه «ینی شفق» ترکیه سال گذشته درباره رشد ۴٠درصدی ‏گردشگران ایرانی استان وان منتشر کرد و در حوزه گردشگری، سروصدای زیادی به ‏راه انداخت. ‏

راهنمایان گردشگری در ایران، آن زمان درباره این موضوع تحلیل‌های مختلفی کردند ‏و آن را نتیجه اتفاقات مختلفی دانستند. مسعود عبداللهی، رئیس جامعه راهنمایان ‏ایرانگردی و جهانگردی هم حالا در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «نزدیکی و نیاز‏نداشتن به ویزا از جمله دلایلی‌اند که سبب شده وان مقصد گردشگران ایرانی شود، ‏حتی در مقایسه با استانبول، استان وان گزینه بهتر و قابل دسترس‌تری برای ایرانیان ‏است؛ شهری با امکانات مناسب و ارزان. برای سفر به وان می‌توان از وسیله شخصی، ‏تور‌ها و حتی اتوبوس استفاده کرد. اگرچه قطار تبریز- وان هم گزینه دیگری برای سفر ‏به وان است و همه این‌ها دست‌به‌دست هم داده‌اند تا ما شاهد استقبال بالای ایرانی‌ها از ‏این شهر باشیم. این شهر از جذابیت‌های گردشگری قابل ملاحظه‌ای برخوردار نیست ‏اما گردشگری شهری و خرید آن به خوبی در جذب توریست موفق بوده است.» ‏

سال ٢٠١۶ بود که حملات تروریستی، نگرانی‌های سیاسی و امنیتی و کودتای نظامی ‏نافرجام، کاهش ۴٠درصدی گردشگر را به ترکیه تحمیل کرد تا به گفته اقتصاددانان ‏یکی از ستون‌های اقتصاد این کشور (گردشگری) مجبور به تحمل زیان ٨میلیارد ‏دلاری شود؛ زیانی معادل یک‌درصد تولید ناخالص داخلی ترکیه. اگرچه یک‌سال بعد ‏‏٣٢میلیون و ۴١٠هزار گردشگر وارد ترکیه شدند که از این تعداد ٢میلیون و ‏‏۵٠٢هزارنفر ایرانی بودند که با رشد ۵٠درصدی رکوردشکنی کردند.

استقبال ایرانی‌ها ‏از شهر‌های ترکیه به حدی بود که تحلیلگران با استناد به آمار‌ها بخش قابل توجهی از ‏دلایل این رکوردزنی و احیای گردشگری در ترکیه را متوجه موج بی‌سابقه سفر ایرانیان ‏به «وان» می‌دانند، البته ایرانیان به این رکوردزنی ادامه داده‌اند تا جایی که در ‏تعطیلات اخیر ظرفیت هتل‌های وان تکمیل شد و مسافرخانه‌های ادارات دولتی و ‏خوابگاه‌های دانشجویی به دستور استانداری وان به کمک آمدند تا جوابگوی ایرانیانی ‏باشند که عیدفطر از پایانه مرزی کاپی‌کوی (رازی) وارد این شهر شده بودند.

عبداللهی، رئیس جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی اقتصاد را مسأله‌ای مهم و ‏اساسی در حوزه گردشگری می‌داند و می‌گوید: «درحوزه گردشگری اقتصاد مسأله‌ای ‏اساسی است و اهمیت بالایی دارد. درحال حاضر بسیاری از آژانس‌های مسافری ‏ورشکست شده‌اند؛ نوسانات ارزی باعث مختل‌شدن فعالیت آن‌ها شده و مسافران ‏خارجی کاهش چشمگیری داشتند. درچنین شرایطی شهر‌هایی مانند وان می‌توانند ‏جایگزین‌های خوب و به‌صرفه‌ای باشند.» ‏

پیش از این امین بیلمز، استاندار وان از افزایش گردشگران ایرانی در اعیاد گفته و ‏جودت اوز گوکچه، عضو هیأت‌مدیره انجمن آژانس‌های مسافرتی و گردشگری استان ‏وان هم از افزایش ١٠هزار نفری گردشگران ایرانی در تعطیلات سال نو میلادی خبر ‏داده بود. از طرف دیگر آمار‌های ترکیه نشان می‌دهد ١٨هزار گردشگر ایرانی برای ‏تعطیلات نوروزی، استان‌هایی مانند استان شرقی وان، ارزروم، آنتالیا و ریزه را انتخاب ‏کردند؛ «گردشگران ایرانی استان وان را دوست دارند و اغلب آن را برای سفر انتخاب ‏می‌کنند. دلیل اصلی این امر، نزدیکی استان مذکور و فرصت‌های مناسب برای خرید ‏است. ورود این گردشگران به استان وان باعث تکمیل ظرفیت صددرصدی هتل‌ها و ‏مسافرخانه‌ها شده است.»

رئیس جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی، داشتن ‏جاذبه‌های گردشگری و آثار تاریخی را به تنهایی عوامل کافی برای جذب گردشگر ‏نمی‌داند: «تن‌ها زیبایی‌های طبیعی کافی نیست، چون زمانی که از این زیبایی‌ها به ‏درستی بهره برده نشود، نمی‌تواند کمکی به رونق گردشگر کند. گردشگر در انتخاب ‏مقصد امنیت، رفاه و امکانات- هتل، بازار و… – سپس جاذبه‌ها و آثار تاریخی را ‏مدنظر قرار می‌دهد.

در واقع همه این‌ها دست‌به‌دست هم می‌دهند تا زیبایی‌ها دیده شوند ‏و بتوان از آن‌ها برای جذب گردشگر و توریست بهره برد.» عبداللهی معتقد است ترکیه ‏توانسته با راهکار‌ها و رویکرد‌های حساب‌شده‌ای که داشته، گردشگران را جذب شهر‌هایی ‏همچون وان کند و ادامه می‌دهد: «یکی، دوسالی است که ایرانیان زیادی راهی این ‏استان شرقی ترکیه می‌شوند اگرچه چهار، پنج‌سالی است که وان برای گردشگران ‏ایرانی شناخته شده است. ایرانیانی هم در این شهر کار می‌کنند یا سرمایه‌گذاری ‏کرده‌اند، کاری که قبلا در گرجستان صورت می‌گرفت. بعد از ناامنی‌های استانبول، ‏گرجستان مقصد ایرانیان شد، اما ماجرا‌های گرجستان سبب شد دوباره ترکیه به جایگاه ‏قبلی خود در میان ایرانیان برگردد و شهر‌هایی مانند وان مورد توجه قرار گرفتند. همه ‏این‌ها نشان می‌دهد آن‌ها بیشتر از ما در حوزه گردشگری کار کرده‌اند.» ‏

سیاست‌های گردشگری ترکیه را می‌توان کلید معمای ازدحام توریست‌هایی دانست که ‏از جاذبه‌های ایران چشم می‌پوشند و راهی استان کوچکی مانند وان می‌شوند تا در ‏رونق آن سهم بسزایی بازی کنند. وزارت گردشگری و فرهنگ ترکیه، سال گذشته در ‏گزارشی از هزینه‌کرد ٣‌میلیارد دلاری گردشگران ایرانی خبر داد و اعلام کرد: «ایران ‏جزو ۵ کشور گردشگرفرست به ترکیه است و در جریان سفر به ترکیه به‌طور میانگین ‏هر مسافر ایرانی بین هزار تا ١۵٠٠ دلار و هر خانواده ایرانی سه‌هزار و ۵٠٠ دلار هزینه ‏می‌کنند؛ هزینه‌کردی که بی‌شک با نوساناتی که نرخ ارز داشته، در سال‌جاری رقم ‏بالاتری خواهد بود.» ‏

وان؛ زرنگ‌تر از اربیل و گرجستان

 «انگار در تهران راه می‌رفتید! شهر پر بود از چهره‌های آشنا. در تاکسی، مغازه‌ها، فروشگاه‌ها و حتی هتل ‏همه فارسی صحبت می‌کردند.»‌هانیه یکی از گردشگران ایرانی است که برای سومین‌سال متوالی ‏تعطیلات عید را در وان گذرانده است. «عید فطر، عید اصلی مردم ترکیه است، برای همین تخفیف‌ها ‏و جشنواره‌های خوبی برگزار می‌شود. هربار که به وان می‌آیم، خرید یک سالم را انجام می‌دهم.»‌هانیه ‏طوری از وان صحبت می‌کند که لحظه‌ای فکر می‌کنید در نخستین فرصت به این شهر سفر کنید. «ما ‏نمی‌توانیم برای خرید به کشور‌های اروپایی سفر کنیم، بنابراین ارزان‌ترین و کوتاه‌ترین راه همین وان ‏است.

هم کیفیت کالا‌ها بالاست هم ارزان‌تر از تهران تمام می‌شود.» او اهل ارومیه است و ساکن ‏تهران. «بیشتر اهالی تبریز و ارومیه به وان سفر می‌کنند. در‌سال چندین‌بار. البته آن‌ها یک مزیت هم ‏دارند؛ خیلی از واژه‌های زبان ترکی و آذری مشترک است و این درحالی است که مسافت کوتاه‌تری ‏را هم نسبت به شهر‌های دیگر ایران برای رسیدن به وان طی می‌کنند.» وقتی‌هانیه خبر استقبال ‏بالای ایرانیان از وان را می‌شنود، خنده بلندی سر می‌دهد: «وان شهر ایرانی‌هاست تا جایی که بعضی ‏از منو‌ها و قیمت‌ها به زبان فارسی است.» ‏

عرفان فکری، جهانگرد و فعال گردشگری هم در گفتگو با «شهروند»، استقبال گردشگران ایرانی از ‏وان را بالا می‌داند و در واکاوی دلایل استقبال ایرانیان از سفر به وان سه موضوع اصلی را اعلام می‌‏کند: «ترکیه با سیاست‌های گردشگری که در پیش گرفته، توانسته درآمد چشمگیری از این صنعت ‏داشته باشد. مقایسه کوتاه میان ایران و ترکیه نشان از این دارد که ترکیه در تولید محتوا، تبلیغات و ‏حتی در نمایشگاه‌های مختلف گردشگری که در دنیا برگزار می‌شوند، حضور گسترده‌ای ‏داشته است، برعکس ایران! یکی از این نمایشگاه‌ها، نمایشگاه گردشگری عربی است که در دوبی ‏برگزار می‌شود.

در چند‌سال اخیر ایران هیچ‌گاه در این نمایشگاه شرکت نکرده، درحالی‌که ترکیه ‏همیشه حضور پررنگی داشته و غرفه‌ای که در این نمایشگاه دارد به‌حدی بزرگ است که می‌توان ‏گفت در نمایشگاه عربی یک سالن در اختیار دارد. این نمونه ساده‌ای از کوتاهی مسئولان ‏گردشگری هر منطقه‌ای از ایران است که در مجموع سبب شده حال گردشگری ایران خوب نباشد.» ‏

فکری، بیگانگی ایرانیان با جاذبه‌های گردشگری داخلی را حاصل کم‌کاری دست‌اندرکاران این حوزه ‏می‌داند و می‌گوید: «ما در تولید محتوا و تبلیغات به‌حدی کم‌کاری کرده‌ایم که بیشتر ایرانیان با ‏جاذبه‌ها بیگانه‌اند و این درحالی است که هرقدر تبلیغ و سرمایه‌گذاری روی تولید محتوا صورت ‏بگیرد، بی‌شک مردم استقبال بیشتری از جاذبه‌های داخلی خواهند داشت.» این جهانگرد، جاذبه‌های ‏ایران را کم نمی‌داند و ادامه می‌دهد: «ترکیه، ارمنستان و … از ساده‌ترین موضوعات و جاذبه‌های ‏گردشگری‌شان بهترین کلیپ‌ها و تبلیغات را درست می‌کنند و به واسطه آن در جذب گردشگر ‏داخلی و خارجی موفق‌اند و این درحالی است که در این عرصه ما کوتاهی‌های زیادی داشته‌ایم. در ‏شهری همچون وان بستر گردشگری خرید مهیاست و گردشگر به راحتی می‌تواند از فروشگاه‌های ‏متنوعی که وجود دارد خرید باکیفیت و ارزان‌تری داشته باشد.»

فکری نزدیکی وان به ایران را هم دلیل مهمی در استقبال ایرانیان از آن می‌داند و ‏می‌گوید: «تمام بستر‌هایی که برای وان و سایر شهر‌های ترکیه می‌توان نام برد در گرجستان هم ‏مهیاست، اما بعد مسافتی سبب شده بیشتر مسافران گرجستان راهی وان شوند و این شهر به انتخاب ‏اول آن بدل شود. قبل از به خطر افتادن امنیت عراق، اربیل می‌رفت تا مقصد گردشگران ایرانی شود ‏و در همین راستا سازه‌های مدرن شهری می‌رفتند تا در شهر جا خوش کنند. اما گزینه اربیل حذف ‏شد و ارمنستان هم که در مقوله گردشگری نتوانسته همپای ترکیه پیش برود، بنابراین برنده این ‏بازی ترکیه است که استان‌هایی همچون وان می‌توانند مقصد نهایی گردشگران ایرانی شوند.» ‏

«حساب دفعاتی که به وان سفر کرده‌ام، از دستم در رفته!» آیدین، ساکن تبریز است و بیشتر اعیاد ‏را به وان سفر می‌کند. «بیشتر برای جشنواره‌هایی که برگزار می‌شود به وان سفر می‌کنم. هم ‏سرگرم‌کننده است، هم می‌توانم با قیمت مناسب کالای برند خریداری کنم.» وقتی از سفر‌های ‏داخلی سخن به میان می‌آید، بعد از کمی مکث می‌گوید: «به بعضی از شهر‌ها مثل اصفهان، یزد و ‏شیراز و شمال سفر کرده‌ام.

هزینه سفر در ایران خیلی بالاست. کیفیت هتل‌ها و خدماتی که ارایه ‏می‌دهند، اما پایین است.» او هم مانند بسیاری با جاذبه‌های گردشگری ایران غریبه است. «هیچ ‏تبلیغاتی در این زمینه ندیده‌ام؛ تنها شهر‌هایی مثل مشهد، اصفهان و … برای مردم آشنا هستند.» ‏

وجود تشابه فرهنگی و جغرافیایی ازجمله مهمترین علل سفر ایرانی‌ها برای گذراندن تعطیلات در ‏ترکیه عنوان شده، ولی علاوه بر این، تعدد مراکز ارایه خدمات به گردشگران در همه شهرها، ارزان ‏بودن خدمات و سفر در مقایسه با سفر‌های داخلی، وجود مراکز خرید در شهرها، حلال بودن و تنوع ‏غذایی، احساس راحتی و آرامش بدون حس بیگانگی، از ‏جمله جاذبه‌های گردشگری ترکیه محسوب می‌شود که همه‌ساله گردشگران پرشمار ایرانی را به ‏خود جذب کرده است. ‏

«وان»رفتن چقدر برایمان آب می‌خورد؟

در وان برای یافتن هتل و اقامتگاه دچار مشکل نمی‌شوید، چون تعداد آن‌ها به‌گونه‌ای ‏است که توان پاسخگویی گردشگران را دارد. در این بخش قیمت‌ها تقریبی با احتساب نرخ ٢٣۶٠ تومانی قیمت لیر آورده شده ‏است. ‏

• هتل‌های ۵ ستاره: حدود ۵٠٠ – ١٨٠ لیر ‏‎
• هتل‌های ۴ ستاره: حدود ٣٠٠-٩٠ لیر‎
• هتل‌های ۳ ستاره: حدود ٣٠٠-٨۵ لیر‎
• سایر هتل‌‎ها: حدود ٢٧٠-١٠٠لیر ‏

نزدیک ۶۰ رستوران و کافه مختلف در شهر وان وجود دارد که می‌توانید برای صرف ‏صبحانه، ناهار و شام روی آن‌ها حساب کنید. ‏

• رستوران‌های ارزان‌قیمت: حدود ١٢-٧ لیر ‏‎
• رستوران‌های مقتصدانه: حدود ۵۵-٢٠لیر ‏‎
• فست‌فود‌های زنجیره‌ای مانند مک دونالد یا فست‌فود‌های مشابه: حدود ١۵-١٠ لیر ‏‎

خوب است بدانید برای خرید مواردی، چون آب‌معدنی و تنقلات، روزانه چیزی حدود ‏‏۵ لیر را می‌توانید در نظر بگیرید. ‏

راه‌های رسیدن به وان

وان ازجمله شهر‌های خارج از ایران است که می‌توان با هزینه‌های کمتر و به صورت ‏زمینی به آن سفر کرد. از تبریز ون‌هایی هستند که به صورت مستقیم به وان می‌روند. ‏از هر شهری که به تبریز وارد شوید پس از آن می‌توانید از طریق ون‌های وان به این ‏شهر بروید. اما اگر ساکن تبریزید، می‌توانید از طریق قطار یا اتوبوس به خوی بروید و ‏پس از آن از ون یا تاکسی برای رفتن به وان استفاده کنید.

اگر مستقیم از تبریز به وان ‏بروید هزینه‌های رفت‌وآمد شما بیشتر می‌شود. اگر در استان‌های شرقی، جنوبی یا ‏مرکزی ایران زندگی می‌کنید، می‌توانید از طریق قطار، اتوبوس یا هواپیما به ارومیه یا ‏تبریز بروید. اگر قصد دارید از ارومیه سفر کنید، پس از رسیدن به این شهر می‌توانید از ‏طریق اتوبوس به خوی بروید و سپس به سمت وان حرکت کنید. اما اگر به تبریز ‏رفتید، می‌توانید از طریق ون‌های وان به صورت مستقیم به این شهر سفر کنید. عوارض ‏خروج از کشور برای بار نخست ۲۲۰‌هزار تومان، بار دوم ۳۳۰‌هزار تومان و بار سوم به ‏بعد ۴۴۰‌هزار تومان است که می‌توانید آن را به صورت اینترنتی یا در پایانه‌های مرزی ‏زمینی پرداخت کنید.

بهترین راه برای رفتن به شهر وان، مرز رازی است که تنها با وان ‏‏۱۰۰ کیلومتر فاصله دارد. مرز‌های زمینی در تمامی روز‌ها باز هستند و تعطیلی ندارند. ‏ساعت کاری مرز رازی: در نیمه نخست سال ٠٠: ٩ تا ٠٠: ١٧ (به وقت ایران) و در نیمه ‏دوم‌سال ٣٠: ٩تا ٣٠: ١۶ است. دیگر مرز‌های مشترک ایران و ترکیه مرز بازرگان و ‏مرز سرو هستند و در صورتی که شما قبل از سفر به وان قصد داشته باشید به شهری ‏دیگر مثل ترابزون سفر کنید، می‌توانید از طریق آن‌ها به خاک ترکیه وارد شوید. ‏