تصویر روز ـ به نقل از فارس، در سال‌های اخیر برای ضدعفونی و تصفیه‌ی سطوح در صنایع مختلف، فناوری پلاسمای سرد به‌عنوان روشی نو و کارآمد مورد توجه قرار گرفته است. افزایش مقاومت میکروب‌ها در برابر مواد شیمیایی و نگرانی از اثرات زیست‌محیطی این مواد باعث شده پژوهشگران به دنبال راهی باشند که بدون حرارت بالا و بدون استفاده از مواد شیمیایی، سطوح را تمیز و استریل کند. از آن‌جا که بسیاری از مواد، به‌ویژه ابزارهای پزشکی و قطعات پلیمری، در برابر گرما آسیب‌پذیرند، پلاسمای سرد با قابلیت ضدعفونی در دمای پایین، راه‌حلی مؤثر و ایمن به شمار می‌آید.
پلاسمای سرد یا پلاسمای غیرحرارتی، حالتی از ماده است که در آن گاز بر اثر اعمال انرژی الکتریکی به حالت یونیزه درمی‌آید اما برخلاف پلاسماهای داغ، دمای کلی گاز پایین باقی می‌ماند. در این حالت تنها الکترون‌ها دارای انرژی بالا هستند، در حالی که دمای یون‌ها و مولکول‌های گاز نزدیک به دمای محیط است. این ویژگی باعث می‌شود پلاسمای سرد بتواند با مواد حساس به گرما تماس پیدا کند، بدون آن‌که موجب تغییر ساختار یا تخریب آن‌ها شود.

توسعه فناوری پلاسما در کشور

سازمان انرژی اتمی ایران با در اختیار داشتن آزمایشگاه‌ها و مراکز پیشرفته در حوزه‌های پرتودهی، خلأ و فیزیک پلاسما، یکی از نهادهای مؤثر در توسعه‌ این فناوری در کشور است.
کاربردهای فناوری پلاسمای سرد بسیار گسترده است. در حوزه‌ پزشکی از آن برای ضدعفونی زخم‌ها، استریل‌سازی ابزارهای جراحی و حتی درمان برخی عفونت‌های پوستی و قارچی استفاده می‌شود؛ زیرا می‌تواند بدون آسیب به بافت زنده، میکروارگانیسم‌ها را از بین ببرد.
در این زمینه محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، درباره‌ کاربردهای این فناوری چنین توضیح می‌دهد: «ما این فناوری را امروز از مقاله به خدمت برای مردم آورده‌ایم. از پلاسماتراپی در پزشکی استفاده می‌کنیم. در سرطان الآن در فاز بالینی در کشور کار می‌شود و داریم استفاده از این فناوری را در کشور گسترش می‌دهیم.
با استفاده از فناوری پلاسمای سرد، توانستیم در دو کلینیکی که راه‌اندازی کرده‌ایم، زخم‌های بدخیم به‌ویژه زخم‌های دیابتی را درمان کنیم. در بیماران تحت درمان با پلاسماتراپی، روند پیشروی زخم متوقف شده، جریان خون و عروق آسیب‌دیده دوباره احیا می‌شوند و پوست جدید به‌تدریج شکل می‌گیرد. به این ترتیب، این بیماران از خطر قطع عضو و رنج ناشی از زخم‌های مزمن نجات پیدا می‌کنند.»

وقتی پسته از سم محفوظ می‌ماند

در صنعت، پلاسمای سرد ابزاری کارآمد برای تمیزکاری و اصلاح سطح مواد است و باعث افزایش چسبندگی، ترشوندگی و قابلیت رنگ‌پذیری سطوح فلزی و پلیمری می‌شود. همچنین در صنایع غذایی و کشاورزی، از این فناوری برای کاهش بار میکروبی مواد غذایی، افزایش ماندگاری محصولات و بهبود جوانه‌زنی بذرها بهره گرفته می‌شود.
اسلامی در توضیح استفاده از این فناوری برای کاربرد در صنعت در کشور می‌گوید: «در صنعت خط اولین کارخانه سم‌زدایی و آلودگی زدایی از پسته را ایجاد کردیم. همین فناوری پلاسما آفلاتوکسین را که مشکل برای پسته ما به وجود آورده بود، از بین می‌برد.»
یکی از مشکلات مهم در صادرات و مصرف پسته، وجود ماده‌ای سمی به نام آفلاتوکسین است. این سم را قارچ‌هایی تولید می‌کنند که در شرایط نامناسب نگهداری، مثل رطوبت بالا یا دمای گرم، روی پسته رشد می‌کنند. آفلاتوکسین نه‌تنها باعث کاهش کیفیت و ارزش صادراتی پسته می‌شود، بلکه مصرف طولانی‌مدت آن برای انسان خطرناک است و می‌تواند به کبد آسیب بزند.
برای حل این مشکل، پژوهشگران از فناوری پلاسمای سرد استفاده کرده‌اند. در این روش، گازهای معمولی مانند هوا یا نیتروژن با انرژی الکتریکی فعال می‌شوند و ذرات پرانرژی‌ای تولید می‌کنند که می‌توانند قارچ‌ها و سموم را از بین ببرند، بدون آن‌که به خودِ پسته یا طعم و رنگ آن آسیبی برسد.
به کمک پلاسمای سرد می‌توان آفلاتوکسین را در سطح پسته تا حد زیادی کاهش داد و محصولی سالم‌تر و ایمن‌تر برای مصرف و صادرات به دست آورد. این روش نه‌تنها سریع و بدون نیاز به مواد شیمیایی است، بلکه دوستدار محیط‌زیست نیز حساب می‌شود.

راهی برای نجات محیط زیست

فناوری پلاسمای سرد در کنار کاربردهای پزشکی و صنعتی، در کشاورزی، صنایع غذایی و حفظ محیط‌زیست نیز نقش مهمی دارد. در بخش کشاورزی، از این فناوری برای افزایش جوانه‌زنی بذرها، بهبود رشد گیاهان و کنترل قارچ‌ها و باکتری‌های مضر استفاده می‌شود، بدون آن‌که به ساختار یا ارزش غذایی محصولات آسیبی برسد.
در صنایع غذایی، پلاسمای سرد می‌تواند سطح مواد غذایی را بدون نیاز به مواد شیمیایی ضدعفونی کرده و میزان آلودگی‌های میکروبی را کاهش دهد، در نتیجه ماندگاری محصولات افزایش می‌یابد و ایمنی مصرف آن‌ها بیشتر می‌شود.
همچنین در حوزه‌ محیط‌زیست، این فناوری برای تصفیه‌ی هوا و آب، حذف ترکیبات آلی فرار، از بین بردن بوهای نامطبوع و تجزیه‌ آلاینده‌های خطرناک به کار می‌رود. به دلیل این ویژگی‌ها، پلاسمای سرد یکی از فناوری‌های سبز و دوستدار طبیعت شناخته می‌شود که می‌تواند به کاهش آلودگی و پایداری محیط‌زیست کمک کند.