تصویر روز ـ دولت انتظار دارد، برندهای ایرانی لوازم خانگی با شاخص ترین برندهای خارجی رقابت کنند و بازار کشورهای همسایه را در اختیاربگیرند. در عین حال به فعالان فشار می آورد که ارز صادراتی را با نرخ نیمایی به دولت بفروشند و تولید با قیمت پایین تر به بازار عرضه کنند. به نظر می رسد دولت از فعالان لوازم خانگی انتظار معجزه دارد.

به گزارش اکونگار، در حاشیه ششمین نمایشگاه فرصت های صادراتی ایران پنلی با عنوان دلایل عدم استقبال بازارهای جهانی از محصولات لوازم خانگی ایرانی برگزار شد. در این پنل احسان فدایی کارشناس لوازم خانگی و دبیر پنل، محمدرضا شهیدی دبیر انجمن صنفی صوتی و تصویری، عادل دهدشتی مدیر ارشد برند سازمانی گروه انتخاب، عباس ابهری عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی، محمدحسین اسلامیان نایب رئیس اتحادیه لوازم خانگی، پرویز کلباسی مدیرعامل سیماران، فرشید گلزاده مدیرعامل صنایع لوازم خانگی مادیران و ابوالقاسم شانه ساز دبیر انجمن لوازم خانگی کوچک حضور داشتند و به مشکلات تولید و فروش لوازم خانگی اشاره کردند. البته عنوان این پنل مورد نقد شرکت کنندگان قرار گرفت چرا که اعضا بر این باور بودند این عنوان انداختن توپ مشکلات و نارسایی ها به زمین فعالان صنعتی ست. در حالی که پیش از اینکه به تولید برسیم باید ریشه های مشکلات کلان اقتصاد را بررسی کنیم سپس به رقابتی نبودن تولیدات بپردازیم. احسان فدایی دبیر پنل و کارشناس لوازم خانگی در گفت و گو با اکونگار به خلاصه ای از گفته های شرکت کنندگان در پنل اشاره کرد که در ادامه می خوانید.

گرفتار آئین نامه های خلق الساعه شدیم

محمدرضا شهیدی دبیر انجمن صنفی صوتی و تصویری: در سال های اخیر همواره درون ساختار تصمیم گیری ناهماهنگی های زیادی وجود داشته و مشکلات و موانعی که بر سر راه قرار گرفته به صورت خواسته یا ناخواسته توسط دولت زمینه ساز این شده که شرکت های تولیدی در داخل کشور دستشان برای هر نوع فعالیت اقتصادی بسته باشد.

آئین نامه های خلق الساعه ای که مدام در حال زایش و تغییر هستند تبدیل به بزرگترین مانع برای تولید شده اند. صاحبان صنایع نیاز به برنامه ریزی میان مدت و بلندمدت دارند. تولید با مقوله تجارت و بازرگانی که پروسه آن سرعت بیشتری دارد، متفاوت است. متاسفانه آئین نامه های متعددی که صادر می شود تغییر و تحولات بسیار گسترده و عمده ای را از سوی وزارت صمت برای تولید به بار آورده و منجر به نارکارآمدی برنامه ریزی ها شده است. تولیدکننده نمی داند در چند ماه آینده شرایط تولید و تجارت چقدر قرار است تغییر کند تا نسبت به آن برنامه ریزی داشته باشد.

مشکل دوم به تخصیص ارز مربوط می شود. پروسه تخصیص ارز بسیار طولانی شده و ناهماهنگی بین وزارت صمت و بانک مرکزی بسیار بالا رفته است. بانک مرکزی از سیستم پاسخگویی رودر رو به سیستم ثبت تیکت تغییر داده و اصلا پاسخگوی مشکلات فعالان حوزه نیست.

کمیت گرایی دولت

ابوالقاسم شانه ساز دبیر انجمن لوازم خانگی کوچک: تامین مواد اولیه و قطعات در گذشته از کشورهای مختلف انجام می شد و لوازم خانگی کوچک بازار خوبی داشت. با تولیداتی که انجام می شد روی بازارهای صادراتی بهتر می توانستند کار کنند. اما یکی از مشکلات بزرگی که در چند سال اخیر به شدت رواج پیدا کرده و در اثر یک سیاستگذاری غلط و تداوم آن سیاست ایجاد شده این است که طی سال های گذشته گرفتار آماردرمانی و کمیت گرایی شده ایم. در مجموعه وزارت صمت در چند سال گذشته برای افزایش آمار کمی تولیدات، برای هر کسی که تقاضا داشته مجوز صادر شده است. افراد برای استفاده از تسهیلات تولید که در سال های گذشته تخصیص پیدا می کرد متقاضی تاسیس بنگاه های تولیدی کوچک می شدند. بدون آنکه صلاحیت آنها بررسی شود و تخصص لازم برای فعالیت در این حوزه را داشته باشند. تعدد مجوزها مشکل بزرگی ایجاد کرده است. در مقوله تخصیص ارز، وزارت صمت باید چیزی حدود یک هزار فعال صنعتی را برای دریافت ارز به بانک مرکزی معرفی کند. 90 درصد این افراد Economy of scale نیستند یعنی تولید رقابت پذیر ندارند. این بنگاه ها ارز را دریافت می کنند، مواد اولیه گرید 2 چینی وارد می کنند و وارد چرخه تولید برندهای ناشناخته و بی کیفیت می شوند. این برندها حتی در بازار داخلی هم متقاضی ندارند چه رسد به صدور به کشورهای همسایه. این اتفاق تبدیل به لوپ بزرگ و معیوب در کشور شده است.

کشورهای همسایه هم تولیدات ایرانی را نمی خواهند

محمدحسین اسلامیان نایب رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی: وقتی محصولات تولید شده، برای تهیه مواد اولیه از ارز بازار آزاد استفاده می کند، قیمت تمام شده آن افزایش می یابد. به طور مثال یک ماشین لباس شویی یا ظرف شویی ایرانی بالغ بر 300 دلار هزینه تمام شده، دارد. چگونه این تولیدات با برندهای معتبر دنیا که با قیمت پایین تر یا هم اندازه قیمت تولیدات ایرانی در کشورهای همسایه عرضه می شود، می تواند رقابت کند. وقتی ما خودمان واردکننده تکنولوژی هستیم نمی توانیم با مشکلاتی که در حوزه ارز داریم قطعا نمی توانیم با برندهای خارجی رقابت کنیم. چگونه می توانیم تولیدات ایرانی را 40 درصد گران تر از تولیدات مشابه برندهای خارجی بفروشیم. پس عملا بستر صادرات را حتی در کشورهای هم مرز خودمان هم نداریم. چون کشورهای آنها دارای تجارت آزاد هستند و ممنوعیتی برای واردات برندهای باکیفیت تر و با قیمت مناسب تر ندارند.

دخالت دولت هر روز بیشتر می شود

پرویز کلباسی مدیرعامل سیماران: در گذشته صادرات به راحتی انجام می شد چون محدودیت ها و ممنوعیت ها کمتر از امروز بود و دخالت دولت را در بازار کمتر می دیدیم. هر مرحله که پیش می رویم دخالت و ورود دولت به بازار چه از سوی وزارت صمت و چه بانک مرکزی افزایش پیدا کرده لذا مسیر بسیار دشوار شده است. بنابراین ما که در گذشته می توانستیم به کشورهای اطراف صادرات انجام دهیم امروز صادراتمان به صفر رسیده است و بخشی از سود شرکت که از محل صادرات بود از دست رفته است.

مجموعه های خدمات پس از فروش در کشورهای هدف ایجاد شود

فرشید گلزاده مدیرعامل صنایع لوازم خانگی مادیران: اگر قرار است صادرات داشته باشیم باید مجموعه هایی در کشورهای هدف ایجاد شوند تا به برندهای ایرانی خدمات پس از فروش ارائه دهند. با ایجاد شدن این مزیت شاید بتوان روی صادرات به برخی کشورها کار کرد.

وجود برندهای بی کیفیت و متعدد

عادل دهدشتی مدیرارشد برند سازمانی گروه انتخاب: ما در کشور خودمان یک برند سرشناس شاخص نداریم. در کشورهای صنعتی مهم دنیا چند برند خاص به عنوان صنایع مادر برای صادرات در نظر گرفته می شوند. این برندها مورد حمایت قرار می گیرند و باقی تولیدات، برای آنها زنجیره ارزش ایجاد می کنند. مثل ال جی و سامسونگ به عنوان تولیدات شاخص کره جنوبی. اما در کشور ما برندهای به شدت زیادی وجود دارد که عمده آنها نیز تولیدات اقتصادی ندارند. اغلب این صنایع در حال گذراندن روزمرگی خود هستند. تبلیغاتی که در صدا و سیما می شود تبلیغ روی فروش است و ارتباطی با برندسازی ندارد.

دولت کاری نکند بهترین خدمت به تولید است

احسان فدایی کارشناس لوازم خانگی و دبیر پنل: همه فعالان لوازم خانگی در ایران بر این باورند که بهترین خدمت به مجموعه لوازم خانگی این است که دولت کاری نکند. چون حضور و تصدی گری دولت منجر به سردرگمی فعالان صنعت لوازم خانگی شده است.

یک مثال عینی آن بیانیه های وزارت نیرو برای ممنوعیت تبلیغات اسپیلت هاست. در کشوری که مشکل آب داریم و در زمستان مشکل گاز داریم و هر چه پیشتر می رویم مشکلات وخیم تر می شود، بهترین روش به سمت انرژی های نوین و جایگزین کردن کولرهای آبی ست. مشکل اصلی ما در خانه است و هنوز مشکل داخلی ما حل نشده که به مسائل بیرون از کشور بپردازیم.

یکی از مشکلات اصلی ما این است که سیاست های تشویقی به سیاست های تنبیهی تبدیل شده است. در بحث صادرات به سه موضوع باید توجه داشته باشیم. اول عرضه، بعد تقاضا و سپس هزینه مبادله. ما باید تولید محصول رقابت پذیر باشیم چه در بخش قیمت، چه کیفیت و چه طراحی. در بحث قیمت تمام شده می بینیم که دولت به عنوان تامین کننده عمده مواد اولیه، قیمت ها را بالا برده است. هزینه های حمل و نقل نیز از سال 1397 تا 1402 حدود 5.5 برابر شده است. نرخ بهره نیز از سوی بانک ها به بیش از 42 درصد رسیده و قیمت ارز هم که مشخص است. در حوزه طراحی و کیفیت زمانی می توانید سرمایه گذاری کنید که حاشیه سود بالایی داشته باشید. یعنی تولید در مقیاس اقتصادی باشد. در حال حاضر بیش از 95 درصد از تولیدکنندگان لوازم خانگی تولید اقتصادی ندارند. بنابراین اصلا نمی توان در حوزه طراحی و کیفیت ورود پیدا کنند. ما در بخش تقاضا باید تعرفه های ترجیحی داشته باشیم. یا باید دولت دامپینگ کند یا اینکه تعرفه های ترجیحی داشته باشیم. اما وزارت خارجه انقدر درگیر مسائل سیاسی شده که برای رایزنی اقتصادی با کشورهای همسایه هم فرصت ندارد. در کنار همه اینها به دلیل تحریم هزینه های مبادله به شدت بالا رفته است و بانک مرکزی هم با پیمان سپاری ارزی کار را برای صادرکننده تمام کرده و با گرفتن ارز با قیمت های دولتی، همه انگیزه های صادرات را از بین برده است.