khadamat anformatic

درخشش شرکت خدمات انفورماتیک در صنعت بانکداری

تصویر روز: شرکت خدمات انفورماتیک در مسيری پرتحول و همگام با بلوغ نظام‌ بانکی، قریب به سه دهه از عمر پر دستاورد خود را از آذر ماه 1372مصروف پیوند فناوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي با کارکردهای بانکی کرده است، تفکری که می‌توان به جرات اذعان داشت  به یک جریان نوآورانه در صنعت بانکی  با جذب و به‌كارگيري فناوري‌هاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي در نظام بانكي منجر شده است؛ اين مهم، نه تنها به نظام بانكي جديدي با كاركردهاي نوين منتهی شده بلكه شاكله نظام بانكي و تفكر مشتريان به خدمات بانكي را نيز دچار تغييرات جدي نموده است.
یکی از چالشهایی که با پایان قرن و آغاز سال 1400 پیش روی شبکه بانکی قرار‌گرفت، ضرورت آمادگی سیستمهای نرم‌افزاری و سخت افزاری برای ورود به سده جدید (۱۴۰۰) بود، شبکه بانکی باید در سال جاری شمسی و همچنین کبیسه بودن سال 1399 پیش‌بینی‌های لازم را در این زمینه انجام داده و آزمونهایی را پشت سر می‌گذاشت که خوشبختانه شرکت خدمات انفورماتیک از مدتها قبل ضمن اندیشیدن تمهیدات لازم، به جهت در اختیار داشتن سورس محصولات، با تشکیل کارگروهی این روند را مدیریت و با کمترین هزینه تمام اقدامات لازم را با همکاری بانکها اعم از بانکهای مشتری شرکت (بانکهای ملی، صادرات، توسعه صادرات، آینده و موسسه اعتباری نور) و سایر بانکها، انجام داد و بدون هیچگونه مشکلی این چالش با موفقیت پشت سرگذاشته شد.
در خصوص نحوه مواجهه با چالش مذکور و پشت سر گذاشتن موفقیت آمیز این دوران خطیر که همزمان با افزایش فشار بار کاری شبکه بانکی و پرداخت کشور در روزهای پایان سال نیز بود، با معاونین شرکت خدمات انفورماتیک گفتگوهایی انجام دادیم که در ادامه می خوانید:  

Z
* محمد علی جلیلی معاون عملیات شرکت خدمات انفورماتیک
مانورهای موفق عملیات برای برخورد با چالش 1400

جناب مهندس جلیلی، معمولا روزهای پایانی سال فشار روی سامانه های بانکی بطرز چشمگیری افزایش می یابد. با توجه به چالش 1400 آمارها چگونه بود و به چه طریق با چالش مذکور مواجه شدید؟
تغییرات تاریخ هجری شمسی در سامانه‌های کشور بسیار تاثیرگذار بوده و به همین جهت برای مدیریت این روند خوشبختانه از پنج سال قبل اقداماتی در معاونتهای نرم‌افزار آغاز شد که محوریت آن برای مدیریت حسابهای سپرده بلند مدت بود که با تغییر این تاریخ‌ها احتمال بروز مشکل در این بخش وجود داشت، به همین جهت تدابیر لازم به مرور در نرم‌افزارها دیده شد و در بخش عملیات نیز تدریج اجرایی گردید.
در بخش سامانه‌های رقابتی و بانکهای مشتری شرکت، ارتقای پردازشگر مین فریم دوم بانک ملی سایت اصلی در راستای ظرفیت سازی و آماده‌سازیهای محیطهای تست بانکداری متمرکز کاملا مشابه سایت عملیاتی در سایت پشتیبان برای آزمون انتقال به 1400 در دستور کار قرار گرفت.
از آنجا که تاریخ تراکنش در پایگاه داده تراکنش حساب مشتریان 6 رقمی بود، برای پشتیبانی از تاریخ 8 کاراکتری و لحاظ نمودن قرن در تاریخ، پایگاه‌های داده صورتحساب از IMS به DB2 تبدیل شد.
کل فرایند عملیات پایان سال YEARLY BATCH مربوط به CORE بانک ایران و تسهیلات با داده واقعی و در سایت پشتیبان حداقل 5 بار تست شد و مشکلات قبل از رسیدن به انتهای سال پیگیری و رفع گردید. سناریوی حساس انتقال مانده حسابها از سال 1399 به 1400 در کلیه بانک‌ها با داده واقعی و در محیط جانبی بارها تست و در زمانبندی تعیین شده مراتب طی جلسه توافق پایان سال بانکها به اطلاع ایشان رسانده شد.
در حوزه سامانه‌های حاکمیتی نیز عملیات پایان سال و ورود به قرن جدید از جمله حساب‌های دولتی و تمامی سامانه‌های حاکمیتی به نحو مطلوبی مدیریت و راهبری شد. در این راستا تست و اجرای سناریوهای تغییر تاریخ به 1400 به مدت 14 هفته در روزهای پنج شنبه و جمعه توسط همکاران مدیریت کیفیت‌ سیستمها انجام پذیرفت تا با اطمینان خاطر و بدون مشکل، این فرایند سپری شود.
افزایش تراکنشها در سال گذشته بسیار بی سابقه بود، قریب به 160 میلیارد تراکنش در تمامی سامانه‌های تحت پوشش شرکت ثبت شد، انجام حدود 325 میلیون شاپرکی و 253 میلیون تراکنش شتابی، همچنین 201 میلیون تراکنش کر و کارت بانکهای طرف قرارداد صرفا در 28 اسفند ماه همزمان با اجرای مانورهای ورود به سال 1400 جز با تمهیداتی که پیشتر به آن اشاره شد قطعا میسر نبود، حاصل این ظرفیت سازیها با همراهی تمامی بانکها رسیدن به پایداری 99.9 درصدی سامانه‌ها بود.
توسعه ارتقای سامانه ها ‌در راستای پاسخگویی مطلوب به مشتریان در شرایطی انجام می شد که ما در سامانه شاپرک هر ثانیه 8 هزار تراکنش و در سامانه شتاب هر ثانیه 6600 تراکنش را مدیریت می کردیم و تنها یک دقیقه قطعی، بار عظیمی از نارضایتیها را رقم می زد که خوشبختانه چنین اتفاقی نه تنها رخ نداد بلکه خود باعث ثبت رکوردی مثال زدنی در مدیریت این حجم عظیم از تراکنشها شد.
در سال جاری سامانه نسیم که سامانه مدیریت حسابهای دولتی بانک مرکزی است در یک آزمون جدی موفق عمل کرد، پردازش بیش از 10 میلیون قبض دولتی به مبلغ بیش از 34.5 هزار میلیارد ریال جهت وصول درآمدهای دولت، سرویس‌دهی همزمان به حدود 5000 کاربر ذیحساب دولتی در سازمانهای دولتی به منظور صدور بیش از 330 هزار حواله الکترونیک از دستاوردهای موفق سامانه نسیم بوده است.
در آستانه اجرایی شدن قانون جدید چک نیز مدیریت و اتصال 16 بانک دیگر به صیاد 2، پاسخگویی به بیش از 3 میلیون استعلام از صیاد اعم از چکاوکی، دولتی و پیامکی، صدور بیش از 22 هزار دسته چک جدید بالغ بر 770 هزار برگ چک جدید در سال نو، صدور بیش از 127 هزار دسته چک در 5 روز پایانی سال انجام شد که بدیهی است روند توسعه این سامانه‌ها تداوم داشته و متناسب با نیازهای روز ارتقا می‌یابد.
دستاوردهای فوق در شرایطی حاصل شد که ویروس منحوس کرونا و تحریم های شدید و فشارهای تهیه تجهیزات را نیز می بایست مدیریت و کنترل می کردیم.

Z
* محمد علی سلطانپور معاون نرم افزار 1 شرکت خدمات انفورماتیک
اولویت عبور موفق کربانکینگ و نرم افزارها

جناب مهندس سلطانپور با توجه به نگرانیهای همیشگی مشتریان شرکت درخصوص افزایش بار شبکه بانکی در پایان سال، چه برنامه ریزی برای اطمینان خاطر مشتریان از پایداری سرویسها و گذر موفقیت آمیز از چالش 1400 در بخش نرم افزاری صورت دادید؟
در خصوص افزایش ناگهانی تراکنش های Core و کارت بانکها در پایان سال، با توجه به اینکه این موضوع بصورت مستمر در سال های متمادی در شرکت مدیریت شده و عملاً تجربیات خوبی در این زمینه در شرکت نهادینه شده است. با کمک کنترل و نظارت دقیق سامانه ها و رصد آنها توسط ابزارهای پایشی که در طی سالیان تهیه گردیده،  ظرفیت سازی سامانه ها چه از لحاظ تجهیزات و چه از لحاظ برنامه های کاربردی همواره در دستور کار مستمر همکاران فنی قرار دارد و در ظرفیت سازیهای مزبور افزایشهای ناگهانی  پایان سال مورد نظر قرار می گیرند.
برای سال کبیسه نگرانی وجود نداشت چراکه در سالیان گذشته چندین بار سالهای کبیسه را تجربه کرده بودیم و آمادگی لازم را داشتیم ولیکن بابت سال 1400 بسیار حساس بودیم چرا که سامانه کربانکینگ شرکت خدمات اساساً تاریخ ها را 6 رقمی در نظر گرفته بود و برای پشتیبانی از سال 1400 باید آماده می شد. با توجه به اهمیت بسیار زیاد موضوع مناسب است که تاریخچه مختصری از اقدامات و تمهیدات در نظر گرفته شده در این زمینه ذکر گردد:
در سال 1394 مشاهده شد که سپرده های پنجساله در محاسبات تاریخ سررسید برای سال 1400 با چالش مواجه می شوند از اینرو برنامه های درگیر با این تاریخ، مرور و بررسی شدند و با اولویت در همان سال، تغییرات لازم تا سال 95 برای همه بانکهای تحت پوشش انجام و عملیاتی شد. همزمان با تغییرات فوق، مشکلات تاریخ شش رقمی، مورد بررسی کلان قرار گرفت و سه حوزه مهم و چند حوزه با اولویت پایینتر شناسایی گردید.

پس از اعلام حساسیت، خطرات پیش رو و حجم تغییرات مورد نیاز، لزوم تعریف پروژه استراتژیک در حوزه مهم و حساس کربانکینگ احساس شد و تغییرات در حوزه های بانکداری متمرکز از سال 1397 به طور رسمی آغاز گردید. هماهنگی با تمام حوزه های مرتبط با core جهت انجام تغییرات مذکور صورت گرفت و لزوم بررسی سامانه های دیگر شرکت، ذکر گردید.
با توجه به حساسیت کربانکینگ و حجم بالای تغییرات (بیش از 510 فرم تغییر برای هر بانک) به منظور کاهش خطای کار، از همان ابتدای پروژه تستهای کلان در حوزه های سامانه های بچ و برنامه های برخط با همکاری واحدهای آزمون سیستمهای شرکت و واحدهای عملیاتی بطور جدی انجام می پذیرفت و در نهایت، در سال 1399 مانورهایی به طور غیرهمبند در حوزه سامانه بچ، ترافیکی و کانال در مدیریت بانکداری متمرکز، عملیات و آزمون انجام شد. مکاتباتی نیز جهت آمادگی بانکها انجام شد و به روالها، استانداردهای تغییر و برخی ملاحظات اشاره شد .
از ابتدای پروژه، برای انتقال امن اطلاعات حساب (مانده و حداقل مانده های سود) سناریوهای مختلفی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و جهت کاهش زمان اجرا و نیز افزایش دقت کار، راهکارها مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت و پیش نیازهای اجرایی، قبل از شب 30 اسفند 1399مشخص و با همکاری همکاران محترم عملیات، برای پنج بانک، اجرا و با چک لیستهای تعیین شده، روند کار کنترل گردید. این کار باعث شد تا زمان قطعی پیش بینی شده در 30 اسفند 1399 به حداقل ممکن برسد و بیشترین زمان قطعی، برای برخی بانکها کمتر از نیم ساعت بود.
حضور فعال همکاران در حوزه های بانکداری متمرکز و عملیات، در طول اجرای پروسه بچ 30 اسفند 1399 باعث شد تا مشکلات اندکی که در حین اجرا وجود داشت، به سرعت و دقت رفع گردد و همچنین کنترل انتقال امن اطلاعات حساب نیز انجام شد. حضور  همکاران مرکزی بانکداری متمرکز با پیوستن همکاران حوزه تحویلداری در روز یکم فروردین 1400 ادامه یافت تا تراکنشهای تحویلداری شعب منتخب، بدون مشکل انجام گردد. همکاران مرکزی بانکداری متمرکز، خصوصا همکاران حوزه سیستمهای سپرده ای جهت کنترلهای حساس محاسبات سود در طول پروسه بچ یکم فروردین نیز حاضر بودند .شایان ذکر است، بسیاری از همکاران کلیدی در روزهای 28 اسفند 1399 و پنج فروردین 1400 نیز به طور حضوری، پشتیبان سیستمها بودند.
حجم بالای برنامه ها و منابع و احتمال جا افتادن برخی برنامه ها یکی از چالشها بود که سعی شد با برگزاری مانورها و تستهای عملیاتی، به حداقل ممکن برسد. همچنین مشترک بودن بسیاری منابع در پروژه های دیگر و کارهای جاری شرکت، با توجه به محدودیت زمانی، کار را دشوار می نمود. ضمنا پایان تغییر ناپذیر این پروژه، چالش دیگری بود که گریزی از آن وجود نداشت.
در نهایت با حفظ امنیت اطلاعات و پردازشها، تداوم پایداری سیستم و عبوری امن به سال 1400 خوشحالیم که با تلاش همکاران عزیز بر این چالش بزرگ غلبه کردیم.

Z
* علی سیفی معاون نرم افزار 2 شرکت خدمات انفورماتیک
ثبت رکوردهای سامانه های حاکمیتی در آستانه ورود به 1400

جناب مهندس سیفی، با توجه به اهمیت سامانه های حاکمیتی تحت مدیریت شرکت، چه تمهیداتی برای عبور از روزهای پرترافیک و پرفشار پایانی سال در مجموعه متبوع جنابعالی صورت گرفت؟
ما 37 سامانه حاکمیتی و بین بانکی داریم که در طول سال دایما رصد و  پایش می شوند و آنها را به لحاظ ظرفیت سازی و تطابق بیشتر با استانداردها و قوانین اعلامی و سیاستهای بانک مرکزی مدام به روز رسانی می کنیم.
برخی از این سامانه ها مثل شتاب، شاپرک، ساتنا، پایا و چکاوک در انظار هستند ولی برخی دیگر در دسترس مستقیم مردم نیستند و لایه دوم محسوب می شوند. هر ساله با توجه به پیش بینیهایی که از قبل صورت می گیرد، ترافیک کلیه سامانه ها مدیریت شده و بدون مساله و مشکلی سرویسها به بانک مرکزی، بانکها و مردم ارائه می گردند. طبیعتا اگر اشکالی در سرویس دهی سامانه ها وجود داشته باشد این اشکال کاملا در نظر مردم قرار می گیرد و همه مطلع می شوند. از این رو ادعای ما کاملا قابل بررسی و تایید صحت و سقم آن است. انتهای سال گذشته، سال ویژه ای نیز بود و وارد قرن جدید می شدیم که سال کبیسه هم بود و باید تغییراتی در سامانه ها داده می شد که اگر این تغییرات اعمال نمی شد سامانه ها با چالش مواجه می شدند. از اواخر سال 97 و ابتدای 98 ما اطلاعات سامانه هایی را که به این موضوع حساس بودند گردآوری و بررسی کردیم. مشخص شد یک سوم سامانه ها به این مساله حساس هستند. همکاران تا انتهای سال 98 از میان سامانه های اینچنینی (حساس به تغییر قرن) حدود 85 درصد سامانه ها را اصلاح و تغییرات لازم را اعمال کردند. سامانه های باقیمانده شامل ساتنا و پایا بودند که باید اصلاحات فنی در آنها ایجاد و به شبکه بانکی اعلام می شد، سپس تست و آزمون گرفته می شد و بعد از آن عملیاتی می گردید. پایا در تابستان 99 و ساتنا در مهرماه اصلاح شدند. در نتیجه ما بدون دغدغه و مشکلی وارد سال 1400 شدیم.
اگر قدری به عقب برگردیم، در مهرماه 99 پس از سلسله جلساتی در شرکت تصمیم گرفته شد ظرف سه ماه برای تمام سامانه ها مانور ورود به سال 1400 برگزار شود. از همین رو یک تیم به مسئولیت آقای دکتر خالقی ایجاد شد که چالش 1400به خوبی مدیریت شود. تمام سامانه ها احصا، دسته بندی و روابطشان با یکدیگر مشخص شد. از دی ماه مدیریت کیفیت سیستمها مجموعه مانورها را شروع کرد و تمامی آخر هفته ها به این موضوع اختصاص داده شد. به این ترتیب، با مجموعه آمادگیها و سازماندهی های ایجاد شده، هم در سامانه های حاکمیتی و هم در رقابتی، نواقص و نکاتی که وجود داشت برطرف شده و کاملا آمادگی گذر از روز سی ام اسفند (سال کبیسه 1399) و ورود به سال 1400 ایجاد شد.
لازم به ذکر است ما در ورود به سال 1400 چند مقطع زمانی را می بایست مورد تمرکز و کنترل داشته باشیم.  یک مساله لحظه ورود به تاریخ یکم فروردین 1400 بود که همه ما باید برای تراکنشهای آنلاین آماده می بودیم؛ زمان دیگر برای عملیات پایان روز سامانه ها بود (در همان روز یکم فروردین و بامداد روز دوم فروردین). مقطع زمانی دیگر برای سامانه هایی بودند که روز کاری آنها 5 فروردین ماه بود. برای سامانه هایی مثل ساتنا و چکاوک در اولین روز کاری یعنی پنجشنبه 5 فروردین هم آماده بودیم و طبعا عملیات پایان روز این سامانه ها نیز مدنظر قرار گرفت. مقطع زمانی آخر هم روز شنبه 7 فروردین بود که بطور کامل آماده بودیم که چالش های احتمالی را برطرف کنیم ولی الحمدلله مشکلی وجود نداشت. حقیقتا همکاران شرکت خدمات انفورماتیک در این موضوع انرژی فراوانی صرف کردند و یک گروه چند صد نفره در این موضوع درگیر بودند که خیلی خوب عمل کردند و نتیجه عالی حاصل شد.
در انتهای سال 99 تقریبا تمام رکوردهای سامانه های حاکمیتی شکسته شد. از 2 اسفند 99 به بعد روند افزایش تراکنشها جالب شد؛ هر روز بجز جمعه ها بالای 220 میلیون تراکنش شاپرک داشتیم. روز 20 اسفند 231 میلیون تراکنش داشتیم و حتی پنجشنبه 21 اسفند که تعطیلی عید مبعث بود 216 میلیون تراکنش شاپرک انجام شد. این روندهای افزایشی همچنان ادامه یافت بطوری که در روز 28 اسفند99 تعداد 325 میلیون تراکنش در شاپرک و 253 میلیون تراکنش در شتاب با پایداری 99.9 و امنیت کامل مدیریت گردید.
مساله قابل ذکر اینکه ما در تاریخهای 27 و 28 اسفند اوج پرداخت های دولتی را داشتیم. عصر پنجشنبه 28 اسفند خبر رسید که دولت قصد دارد برای 40 میلیون نفر سود سهام عدالت واریز کند و همان شب پرداخت شد.
روز قبل از آن در اوج پرداختهای دولتی و پرداخت حقوقها، حدود 5000 کاربر دولتی در سامانه حواله الکترونیک نسیم (بانک مرکزی) همزمان مشغول فعالیت و ارسال حواله های پرداخت دولت بودند و سامانه بدون هیچ اشکالی فعال بود. پایداری 99.9 درصد سامانه ها با این حجم ترافیک از تراکنشها نکته مهم این رویداد است که حتی در مصاحبه اخیر رییس کل محترم بانک مرکزی با شبکه های سیما به آن اشاره و از عملکرد خوب سامانه های پرداخت بانک مرکزی یاد کردند.

Z
* علیرضا کیانپور معاون شبکه شرکت خدمات انفورماتیک
آمادگی زیرساختها برای ورود به قرن جدید

جناب مهندس کیانپور، وضعیت زیرساختها و مراکز داده شرکت در سال 1399 و به ویژه روزهای پایان سال چگونه بود و برای عبور از چالش 1400 چه تمهیدات زیرساختی اندیشیده شده بود؟
در حوزه فن‌آوری وقتی صحبت از سرویس می‌شود، هم از حساسیت سرویس صحبت می‌کنیم و هم از ابعاد و مقیاس آن. در مورد فن‌آوریهای بانکی، حساسیت سرویس اهمیت بسیار زیادی دارد و آستانه‌ی تحمل جامعه نسبت به اختلال در خدمات بانکی خصوصاً در روزهای پایانی سال بسیار پایین است. وقتی از ابعاد و مقیاس صحبت می‌کنیم باید در ذهن داشته باشیم که اقبال مردم به خدمات بانکی غیرحضوری و شرایط خاص کرونا، باعث شده حتی در دورترین نقاط کشور مردم از خدمات بانکی الکترونیکی استفاده کنند. این از منظر مشتریان بانکی است؛ اما اگر وارد سرزمین شرکت خدمات انفورماتیک شوید، با 15 مرکز داده و بیش از 10هزار تجهیز مواجه می‌شوید که لازم است طوری مدیریت و نگهداری شوند، که خدمات بانکی بصورت بدون وقفه به مردم ارائه شود. ما با توجه به درس‌آموخته‌های سالهای گذشته و پیش‌بینی روند افزایش تراکنشهای در ماه‌ها و روزهای پایانی سال و تغییرات الگوی خرید مردم به دلیل کرونا، بر اساس برنامه‌‌ مدون و ابزارهای مدیریت ظرفیت خودمان از ماه‌ها قبل برای روزهای سخت پایان سال خودمان را آماده کرده بودیم. افزایش حدود 40 درصدی تراکنشها در اسفند سال 99 نسبت به سال قبل، هم باعث ایجاد بار کاری سنگین بر روی نرم‌افزارها می‌شود و هم زیرساخت را متاثر می‌کند.
ما در معاونت شبکه متولی زیرساخت فیزیکی (برق و برودت) و ارتباطی هستیم. از شش ماه قبل با شناسایی لینکهای با پهنای باند نامناسب، پهنای باند خطوط زمینی و بی‌سیم خودمان را افزایش داده بودیم و سامانه‌ای بومی برای مدیریت پهنای باند ماهواره توسعه داده‌ایم که در مواقع بروز اختلال سراسری در خطوط مخابراتی کشور، بتوانیم بصورت دینامیک و خودکار پهنای باند ماهواره‌ای خودمان را در شبکه‌های حاکمیتی و رقابتی مدیریت کنیم. خوشبختانه ظرفیت‌سنجی و اقدامات اصلاحی انجام شده باعث شد در روزهای پایانی سال کمبود پهنای باند و یا کمبود منابع پردازشی در تجهیزات شبکه نداشته باشیم. در نظر داشته باشید که پهنای باند مصرفی و ترافیک ارسالی از سمت بانکها به سمت شرکت خدمات در شبکه های بین بانکی در اسفند سال 99 نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود 30 درصد افزایش داشته است. صرفاً ترافیک دو سامانه حیاتی شرکت یعنی شتاب و شاپرک در اسفندماه نسبت به سال قبل به ترتیب 35 درصد و 42 درصد افزایش داشته است. از طرفی برق مصرفی مراکز داده شرکت در اسفند 99 نسبت به سال گذشته حدود 20 درصد افزایش داشت که علی‌رغم محدودیتهای موجود، بخوبی مدیریت شد. در واقع هر چقدر تراکنشها بیشتر می‌شود میزان برق مصرفی تجهیزات به دلیل افزایش توان پردازشی و افزایش حرارت تولیدی تجهیزات، بیشتر می‌شود و چالش تامین برق مصرفی یکی از مهمترین چالشهای همه‌ی مراکز داده کشور است که خوشبختانه در روزهای پایانی سال و اقدامات از قبل انجام شده، مدیریت شد. ضمن اینکه در روزهای پایانی سال مانند بقیه بخشهای شرکت، همکاران شبکه بطور کامل در شرکت حضور داشتند و خوشبختانه اسفندماه را با پایداری قابل قبول 99.9 در شبکه های عملیاتی پشت سر گذاشتیم.