تصویر روز ـ کشورهای موفق در زمینه پیوندعضو با فرهنگ‌سازی و ایجاد این باور که فرد مرگ مغزی هیچ شانسی برای بازگشت به زندگی ندارد، به موفقیت‌های بسیاری در زمینه پیوند عضو نائل‌ آمده‌اند. به خاک سپردن ۷هزار عضو سالم از افراد مرگ مغزی بیانگر این است که فرهنگسازی در راستای پیوند عضو می‌بایست در کانون توجه قرار گیرد تا جایگاه کنونی ایران در زمینه پیوند عضو بهبود یابد؛ چراکه ایران از منظر تکنیک پزشکی با کشورهای پیشرفته در زمینه پیوند عضو تفاوتی ندارد و سرآمد است و تنها لازم است عضو قابل پیوند در درسترس باشد.

روز ملی اهدای عضو

دکتر امید قبادی_ نایب‌رئیس هیات‌مدیره انجمن اهدای عضو ایرانیان در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه ۳۱ اردیبهشت ماه، «روز ملی اهدای عضو» است، درباره تاریخچه نامگذاری این روز اظهار کرد: امام خمینی (ره)، فتوای شرعی مجازبودن اهدای عضو از افراد مرگ مغزی را ۳۱ اردیبهشت ماه سال ۱۳۶۸ صادر کرد و این فتوا پس از توضیحات دکتر ایرج فاضل صادر شد و به همین دلیل این روز به عنوان روز ملی اهدای عضو انتخاب شد.

وی درباره سبقه پیوند عضو از افراد مغزی در کشور توضیح داد: پیوند عضو از افراد مرگ مغزی از جمله دستاوردهای انقلاب اسلامی است؛ چرا که عمل پیوند عضو از افراد مرگ مغزی پیش از انقلاب اسلامی در کشور انجام نمی‌شد. عمل پیوند عضو در کشور می‌بایست در کانون توجه قرار گیرد؛ چرا که مایه مباهات است و می‌بایست به آن بسیار افتخار کرد.

فتوا و قوانین اهدای عضو از افراد مرگ مغزی

نایب‌رئیس هیات‌مدیره انجمن اهدای عضو ایرانیان درباره قانون پیوند عضو از افراد مرگ مغزی توضیح داد: قانون مجلس شورای اسلامی در ارتباط با پیوند عضو از افراد مرگ مغزی حدود ۱۱ سال پس از فتوای امام خمینی یعنی در سال ۱۳۷۹ به تصویب رسید. همچنین آیین‌نامه اجرایی هیات‌دولت درباره پیوند عضو از افراد مرگ مغزی در سال ۸۱ به تصویب رسید.

۸۵هزار پیوند عضو از زمان تصویب قانون تاکنون

وی درباره میزان ذخیره ریالی پیوند عضو از افراد مرگ مغزی توضیح داد: از زمان تصویب قانون پیوند عضو از افراد مرگ مغزی در مجلس شورای اسلامی تا به امروز، با اهدای عضو ۱۲هزار و ۸۰۰ نفر موافقت شده که حدود ۸۵ هزار بیمار را پیوند زده‌ایم و ذخیره ملی ایران در این زمینه بالغ بر ۳۰۰هزار میلیارد تومان است. عمل پیوند عضو در برخی کشورها به صورت خصوصی و با هزینه‌های زیاد انجام می‌شود؛ به طور مثال، هزینه پیوند «ریه» حدود یک‌ونیم میلیون دلار و هزینه پیوند «قلب» نیز یک میلیون دلار است.

ایران، رتبه نخست پیوند عضو میان کشورهای آسیایی

قبادی با بیان اینکه ایران توانسته است رتبه نخست اهدای عضو در میان کشورهای آسیایی را از آن خود کند، توضیح داد: کشورهای کره‌جنوبی و امارات نیز توانسته‌اند به ترتیب جایگاه سوم و چهارم اهدای عضو را از آن خود کنند. بررسی‌ها بیانگر این است که یک واحد پیوند در شهر شیراز ۷۰۰ عمل پیوند کبد در یک سال انجام می‌دهد و جایگاه دوم با ۴۸۰ پیوند برای یک مرکز در ایالات‌متحده است. ایران، رتبه نخست پیوند کبد در یک مرکز در سطح جهان به حساب می‌آید.

مرگ هر بیمار پیوند عضو در هر ۲ تا ۳ ساعت

نایب‌رئیس هیات‌مدیره انجمن اهدای عضو ایرانیان درباره میزان مرگ‌ومیر افراد نیازمند پیوند عضو در لیست انتظار پیوند، توضیح داد: بررسی‌ها حاکی از آن است که هر دو تا سه ساعت، یک بیمار نیازمند پیوند عضو، جان خود را در لیست انتظار دریافت عضو، از دست می‌دهد و این در حالی است که سالانه حدود ۶هزار تا ۷هزار عضو سالم قابل اهدا از افراد مرگ مغزی در کشور به خاک سپرده می‌شوند.

سالانه ۸۰۰۰ مرگ مغزی در کشور

او با بیان اینکه بیش از ۵ هزار تا ۸ هزار مرگ مغزی سالانه در کشور اتفاق می‌افتد، گفت: ضربه به سر، مهم‌ترین علت مرگ مغزی در سطح جهان به ویژه کشورهای منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت به حساب می‌آید و حوادث ترافیکی، مهم‌ترین عامل ضربه به سر محسوب می‌شود. آمار و ارقام بیانگر این است که حدود ۱۶هزار تا ۲۰هزار نفر سالانه در کشور به دلیل حوادث ترافیکی جان خود را از دست می‌دهند که ۵هزار تا ۸هزار نفر از این افراد به دلیل مرگ مغزی جان خود را از دست می‌دهند.

بازگشت‌ناپذیری مرگ مغزی را باور کنید

وی ادامه داد: سالانه حدود ۳هزار تا ۴هزار مرگ مغزی با اعضای مناسب پیوند وجود دارد ولی فقط یک سوم این افراد به اهدای عضو رضایت می‌دهند. فرهنگ اهدای عضو ریشه در نوع‌دوستی و ایثار دارد و به طور قطع، ایثار و نوع‌دوستی در میان ایرانی‌ها رایج است؛ اما نکته آن است که «بازگشت ناپذیری مرگ مغزی» را باور نکرده‌اند و این موضوع در جامعه نهادینه نشده است. به دلیل اینکه بازگشت‌ناپذیری مرگ مغزی در جامعه نهادینه نشده، دو سوم خانواده‌هایی که یک نفر از عزیزان آنها دچار مرگ مغزی می‌شود به پیوند عضو رضایت نمی‌دهند.

زمان طلایی برای پیوند عضو از افراد مرگ مغزی

نایب‌رئیس هیات‌مدیره انجمن اهدای عضو ایرانیان با بیان اینکه «زمان طلایی» برای پیوند عضو بسیار اهمیت دارد، گفت: فرد مرگ مغزی در نهایت می‌تواند تا دو هفته نسبت به دستگاه‌های اکسیژن‌سازی مصنوعی پاسخ دهد تا خانواده او نسبت به عمل پیوند عضو رضایت دهند ولی ریه‌ها تا ۲۴ ساعت نخست و قلب نیز طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت قابلیت پیوند دارند و سپس کیفیت خود را از دست می‌دهند. کشوری می‌تواند نهایت استفاده از پیوند عضو از بیماران مرگ مغزی را داشته باشد که کمتر از ۲۴ ساعت از زمان اعلام مرگ، موافقت خانواده فرد مرگ مغزی برای پیوند عضو را کسب کند.

قبادی توضیح داد: هنگامی که زمان کسب رضایت از خانواه بیمار مرگ‌مغزی طولانی می‌شود، فقط کلیه‌ها، کبد، روده بزرگ و لوزالمعده برای پیوند مناسب است و به دلیل اینکه فرایند کسب رضایت برای پیوند عضو در کشور طولانی می‌شود، فقط یک درصد بیماران نیازمند پیوند ریه عمل می‌شوند و همچنین میزان عمل پیوند قلب از افراد مرگ مغزی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد است. به دلیل اینکه خانواده‌های افراد مرگ مغزی نسبت به انجام عمل پیوند عضو دیرهنگام رضایت می‌دهند، میزان پیوند عضو در کشور نسبت به کشورهایی که در این زمینه فعالیت کرده‌اند، کمتر است.

جایگاه ایران از منظر پیوند عضو در سطح جهان

او درباره جایگاه ایران در زمینه پیوند عضو توضیح داد: اسپانیا در جایگاه نخست پیوند عضو قرار دارد و کشور ما نیز جایگاه سی‌ویکم را از آن خود کرده است. حدود ۳۰ سال است که اسپانیا توانسته رتبه نخست پیوند عضو را از آن خود کند و سپس آمریکا، پرتغال، بلژیک و اسلوونی در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.

ضرورت فرهنگ‌سازی در زمینه اهدای عضو

نایب‌رئیس هیات‌مدیره انجمن اهدای عضو ایرانیان با بیان اینکه ایران از منظر تکنولوژی با کشورهای پیشرفته تفاوتی ندارد، افزود: ایران از منظر پیوند و اهدای عضو دارای کرسی‌های بین‌المللی است و نتایج و خروجی پیوند عضو در ایران با کشورهای پیشرفته تفاوتی ندارد. موضوع این است که عضو قابل پیوند می‌بایست در دسترس باشد تا پزشکان‌مان بتوانند عمل پیوند را انجام دهند. با توجه به این شرایط باید گفت آنچه که در زمینه پیوند عضو از عمل پیوند مهم‌تر است، فرهنگ‌سازی و بسترسازی مورد نیاز اجتماعی است.

۳ ضلع تشکیل‌دهنده پیوند عضو

وی با بیان اینکه پیوند عضو از سه ضلع تشکیل می‌شود، تصریح کرد: «علم»، «تجهیزات و امکانات» و «فرهنگ» سه ضلع تشکیل دهنده پیوند عضو هستند. علم که پایه و ضلع اول پیوند عضو به حساب می‌آید و ۲۰ درصد در نجات جان بیماران نقش دارد. میزان سهم تجهیزات و امکانات در حفظ نجات بیماران پیوند عضو حدود ۳۰ درصد است؛ اما سهم فرهنگ در این میان از دو ضلع دیگر بیشتر است. نقش رسانه، سازمان‌ها و نهادهای فرهنگ‌ساز، نقش نام‌آوران عرصه‌های فرهنگ، علم، ادب و هنر کشور ۲.۵ برابر نقش پزشکان است.

ضرورت آمادگی جامعه برای پیوند عضو

او ادامه داد: پیوند عضو، یک کار تکنولوژیک و علمی است و در صورت در دسترس بودن عضو قابل پیوند انجام می‌شود؛ اما موضوع این است که جامعه برای رضایت پیوند عضو آمادگی داشته باشد. هنگامی که پیوند عضو در یک کشور پیشرفت نمی‌کند نباید مسئولان حوزه سلامت را به چالش کشید، بلکه تمام مسئولان حوزه فرهنگ، خیرین، حامیان و نام‌آوران عرصه‌های مختلف باید پاسخگو باشند. شرایط می‌بایست به نحوی باشد که فرهنگ مردم ایران در ارتباط با مرگ مغزی مانند مردم اسپانیا باشد و مرگ مغزی را مرگ حتمی قلمداد کنند.

تفاوت «کما» و «مرگ مغزی»

وی با بیان اینکه طبیعی است که مردم تفاوت میان «کما» و «مرگ مغزی» را ندانند، توضیح داد: هنگامی که مردم برای درمان بیماری به پزشک مراجعه می‌کنند، بدون چانه‌زنی نسبت به مصرف داروی تجویزی اقدام می‌کنند یا به نیت درمان خود را به تیغ جراحی پزشکان می‌سپارند. این موضوع را مطرح کردم تا بگویم پزشکان مرجعی برای تشخیص مرگ مغزی یا کما هستند؛ من از مردم می‌خواهم همانطور که برای تشخیص یک بیماری به پزشک اقتدا می‌کنند، تشخیص و اعلام مرگ مغزی را نیز پذیرا باشند.

۸ عضو قابل اهدا

نایب‌رئیس هیات‌مدیره انجمن اهدای عضو ایرانیان درباره مرگ مغزی گفت: در مرگ مغزی، خون‌رسانی داخل مغز به طور کامل متوقف می‌شود؛ به همین دلیل پس از مدتی مغز متلاشی می‌شود؛ سلول‌های مغزی می‌میرند و گردش خون برای فرد مرگ مغزی را با استفاده از لوله اکسیژن می‌توان برای چند روز حفظ کرد. هشت عضو بدن قابل اهدا هستند و می‌تواند جان هشت نفر را نجات دهد. من از خانواده‌های افراد مرگ مغزی می‌خواهم به جای اینکه اعضای عزیزان خود را به خاک بسپارند، با این اعضا، جان بیماران نیازمند پیوند عضو را نجات دهند.

وی افزود: مغز در افرادی که در کما به سر می‌برند سالم است و این افراد فوت شده قلمداد نمی‌شوند. فرد مرگ مغزی در نهایت به مدت ۱۴ روز به وسیله دستگاه‌ها قابل نگه‌داشتن است. من به عنوان یک پزشک می‌گویم که فرد مرگ مغزی و فردی که در کما به سر می‌برد از روی ظاهر قابل تمایز نیستند و وضعیت آنها با معاینات پزشکی تشخیص داده می‌شود. من از مردم می‌خواهم که تشخیص میان کما و مرگ مغزی را به پزشکان واگذار کنند، همان‌طور که تشخیص بین بیماری آپاندیسیت یا التهاب کیسه صفرا را به پزشکان واگذار می‌کنند.

باور مرگ مغزی، مهم‌ترین عامل نجات بیماران نیازمند عضو

قبادی گفت: خانواده‌های افراد مرگ مغزی با اعلام رضایت برای پیوند عضو می‌توانند برای عزیزان خود باقیات‌ و صالحات داشته باشند. باور مرگ مغزی، مهم‌ترین عامل نجات جان بیماران نیازمند پیوند در تمام دنیا به حساب می‌آید و هر کشوری در این زمینه فرهنگسازی کرده، توانسته است جان بیماران پیوند عضو را نجات دهد. امیدوارم که مسئولان کشور هنگامی که یک نفر از بستگان آنها به پیوند عضو نیاز دارد، متوجه اهمیت فرهنگ‌سازی در زمینه ترویج پیوند عضو نشوند، چرا که آن زمان بسیار دیر است. امیدوارم که فرهنگ‌سازی گسترده در زمینه پیوند عضو شکل گیرد.

تصویر روز ـ احمد طاهری صبح روز دوشنبه (۲۹ اردیبهشت‌ماه) در یازدهمین همایش ملی «مدیریت آلودگی هوا، صدا و بو» که در پژوهشگاه هواشناسی و علم جو برگزار شد، تاکید کرد: بر اساس نتایج یک نظرسنجی انجام شده در استان تهران رفع مشکل آلودگی هوا یکی از بزرگ‌ترین و جدی‌ترین خواسته‌های مردم تهران است.

وی گفت: سالانه جان ۵۰ هزار نفر بر اثر آلودگی ناشی از ذرات معلق از دست می رود. این فاجعه‌ای زیانبار است که دست اندرکاران و فعالان این زمینه باید هر روز صبح آن را به خود یاد آوری کنند.

بنابر گزارش ایسنا، رییس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: شیب صعودی تنها مربوط به آلاینده ذرات معلق نیست. سال ۹۶ برای اولین بار آلاینده ازن در شهر تهران به شرایط ناسالم رسید اما در سال‌های گذشته، سالانه بیش از ۴۰ روز هوای ناسالم ناشی از افزایش ازن ثبت شد.

طاهری تاکید کرد: آلودگی هوا حاصل یک سال یا دو سال نیست؛ افزایش سالانه مصرف، بدون برنامه‌ریزی برای کاهش منابع آلاینده است. این شیب صعودی که در اغلب کلانشهرها مشاهده می شود، نشان از برهم‌خوردن تعادل این چرخه داشت.

وی ادامه داد: پیش‌تر سرانه مصرف روزانه بنزین ۸۰ تا ۸۵ میلیون لیتر بود که در کمتر از پنج سال به ۱۳۵ میلیون لیتر رسیده است.

رییس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه یکی از مؤثرترین عوامل در این ناترازی، فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل است، ادامه داد: در سال ۱۳۹۹ تنها حدود ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ خودروی فرسوده اسقاط شد، در حالی‌که در همان سال بیش از یک میلیون خودروی جدید وارد چرخه مصرف شد.

طاهری تصریح کرد: قانون هوای پاک در ماده ۸ بر خروج همه خودروهای فرسوده تأکید کرده، اما با وجود تکلیف قانونی، روند اسقاط در سال‌های گذشته عملاً متوقف بوده است. سال گذشته ناوگان فرسوده کشور به ۲۷ میلیون دستگاه رسیده که شامل خودروها و موتورسیکلت‌ها می‌شود.

رئیس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، با استناد به داده‌های سیاهه انتشار سال ۱۳۹۶ گفت: هر خودروی فرسوده به‌طور میانگین ۹ برابر یک خودروی غیرفرسوده آلودگی تولید می‌کند. با این حال تمرکز سیاست‌ها بیشتر بر ارتقای استاندارد تولید خودرو از یورو ۴ به یورو ۵ بوده، در حالی که بدون حذف ناوگان فرسوده، این اقدامات اثربخشی در اولویت نخواهد بود.

لزوم اسقاط سالانه دو میلیون خودروی فرسوده
طاهری با اشاره به آمار رسمی درباره اجرای قانون اسقاط اظهارکرد: اگر چه اسقاط رشد داشته است، طبق برنامه هفتم توسعه، دولت مکلف است سالانه ۵۰۰ هزار وسیله نقلیه فرسوده را از رده خارج کند اما برای رسیدن به وضعیتی که تا سال ۱۴۱۰ آمار ناوگان فرسوده کشور از این رقم بیشتر نشود، سالانه باید حدود دو میلیون خودروی فرسوده اسقاط شود.

به گفته رییس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، با قیمت میانگین ۵۰۰ میلیون تومان برای خودرو، به ازای هر چهار خودرو این مبلغ حدود ۳۰ میلیون تومان می‌شود؛ این رقم نه برای اسقاط کفایت می‌کند، نه برای صنعت و نه برای مردم مفید است.

طاهری در ادامه اظهار کرد: خوشبختانه در نیمه دوم سال ۱۴۰۳، تمامی تولیدات سواری کشور صرفاً بر اساس اسقاط واقعی صورت گرفت و خودروسازان اجازه پرداخت ۱.۵ درصد برای ادامه تولید را نداشتند اما در حوزه موتورسیکلت هنوز این چالش باقی‌ست.

اجرای یک طرح جدید برای توسعه موتورسیکلت‌های برقی
رییس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه به اجرای یک طرح جدید برای توسعه موتورسیکلت‌های برقی نیز اشاره کرد و گفت: تفاهم‌نامه‌ای برای جایگزینی موتورسیکلت‌های فرسوده با نمونه‌های برقی به امضا رسیده که تفاوت مهمی با طرح‌های گذشته دارد. این نخستین بار است که وزارت نفت و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به‌عنوان متولی تأمین انرژی کشور، مستقیماً در طرحی با هدف کاهش مصرف شرکت می‌کنند.

وی افزود: بودجه این طرح از محل گواهی‌های صرفه‌جویی تأمین شده و هدف‌گذاری آن، تولید و جایگزینی بیش از ۳۰۰ هزار دستگاه موتورسیکلت برقی است. تمرکز این طرح بر موتورسیکلت‌های کاری در کلان‌شهرهاست که روزانه بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلومتر پیمایش و سهم بالایی در آلودگی هوا دارند.

طاهری با اشاره به لزوم توسعه زیرساخت‌ها برای اجرای این طرح گفت: موتورهای سبک با پیمایش پایین قابل جایگزینی نیستند. نیازمند زیرساخت‌هایی مانند ایستگاه‌های باتری قابل تعویض (swap) است تا توسعه ناوگان موتوری برقی اثربخش باشد. از پژوهشگران می‌خواهیم در این حوزه وارد شوند و در این زمینه ‌ نقش ایفا کنند.

لزوم بازنگری در حدود مجاز معاینه فنی
رئیس مرکز ملی هوا و اقلیم در بخش دیگری از سخنان خود به لزوم بازنگری در حدود مجاز معاینه فنی اشاره کرد و گفت: یکی از موارد مهم در کنترل آلودگی هوا، به‌روزرسانی حدود مجاز آلایندگی در معاینه فنی است. اگرچه در سال‌های اخیر انرژی زیادی برای ارتقای استانداردها صرف شده اما حدود مجاز فعلی مربوط به سال ۱۳۹۷ است و نیاز به بازنگری دارد.

وی با اشاره به اقدامات در دست اجرا اظهارکرد: سازمان محیط زیست با همکاری پژوهشگران در حال بازبینی این حدود است و آمادگی دارد پیشنهادات متخصصان را در فرآیند بازنگری لحاظ کند تا این استانداردها اثربخش‌تر باشد.

طاهری همچنین به لزوم ارتقای نظارت بر معاینه فنی تاکید کرد و گفت: در حال حاضر حدود ۶۰ درصد از ناوگان شهر تهران اصلاً معاینه فنی ندارند. با اینکه قانون به صراحت ممنوعیت تردد برای خودروهای فاقد معاینه فنی را پیش‌بینی کرده اما اجرای آن با ضعف مواجه است. این مسئله نیازمند هماهنگی بین‌بخشی میان نهادهای مختلف است و نه بودجه می‌خواهد، نه به تحریم مربوط است.

وی با اشاره به آمارها اظهارکرد: از خودروهایی که به مراکز معاینه فنی مراجعه می‌کنند، حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد در تست آلایندگی مردود می‌شوند. با در نظر گرفتن ۶۰ درصد ناوگانی که اصلاً مراجعه نمی‌کنند، می‌توان گفت حداقل ۱۰ درصد از ناوگان فعال شهر تهران، آلاینده هستند.

طاهری در پایان با بیان اینکه کنترل آلاینده‌ها نیازمند اجرای مؤثر قوانین موجود است، گفت: اگر خودروهای آلاینده ملزم به مراجعه به مراکز معاینه فنی شوند، نه‌تنها شاهد کاهش قابل توجه انتشار آلاینده‌ها خواهیم بود، بلکه مصرف سوخت نیز کاهش پیدا می‌کند. این اقدام، اثر مستقیم بر کاهش ناترازی انرژی و بهبود کیفیت هوا می‌گذارد.

لزوم استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی برای پایش و مدیریت آلودگی هوا
در ابتدای مراسم دکتر ساویز صحت کاشانی – رییس یازدهمین همایش ملی «مدیریت آلودگی هوا، صدا و بو» و رییس انجمن علمی هوای پاک – با تأکید بر لزوم استفاده از ابزارهای فناورانه و ظرفیت‌های بین‌المللی برای پایش و مدیریت آلودگی هوا اظهار کرد: تاکنون سامانه‌های هوشمند و اپلیکیشن‌هایی مانند هوای اربعین و پیش‌بینی نقطه‌ای شرایط هوا معرفی شده‌اند. این ابزارها برای پایش دقیق‌تر وضعیت آلودگی به‌ویژه در سطح منطقه‌ای و فرامرزی، طراحی و پیاده‌سازی شده‌اند.

صحت در پایان گفت: برای ۲۵ کشور آسیا، پیش‌بینی وضعیت هوا طی ۷۲ ساعت آینده به‌صورت روزانه انجام می‌شود همچنین شاخص اشعه فرابنفش برای تمامی استان های کشور توسط متخصصان حوزه سلامت و اقلیم به‌طور روزانه پایش می‌شود.