تصویر روز _ به نقل از خبرآنلاین، سخنرانی دونالد ترامپ در ریاض، که در حضور محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، و دیگر رهبران خلیج فارس انجام شد، چشم‌انداز او برای خاورمیانه را ترسیم کرد و موضوعاتی چون ایران، سوریه، توافق ابراهیم و همکاری اقتصادی با کشورهای عربی را در بر گرفت. سخنان او درباره ایران، که ترکیبی از تهدید و پیشنهاد مذاکره بود، محور اصلی بحث‌های رسانه‌ای شد.

سخنرانی ۴۲دقیقه‌ای ترامپ در مرکز کنفرانس بین‌المللی ملک عبدالعزیز ایراد شد و به‌صورت زنده از شبکه‌های خبری مانند سی‌ان‌ان و العربیه پخش شد. او در این سخنرانی، ضمن ستایش از پیشرفت‌های اقتصادی عربستان، به موضوعات منطقه‌ای پرداخت و لحنی عمل‌گرایانه و معامله‌محور را به کار برد. متن سخنرانی، که در وب‌سایت کاخ سفید و آرشیو سی‌اسپن در دسترس است، شامل مقدمه‌ای درباره دستاوردهای داخلی آمریکا، چشم‌انداز خاورمیانه، انتقاد از ایران و پیشنهاد مذاکره، لغو تحریم‌های سوریه و ترویج توافق ابراهیم بود.

چشم‌انداز خاورمیانه: تجارت به جای آشوب
ترامپ در بخش ابتدایی و پایانی سخنرانی، چشم‌اندازی برای خاورمیانه ترسیم کرد که بر «تجارت به جای آشوب» تأکید داشت. او عربستان را به‌عنوان الگویی برای پیشرفت اقتصادی ستود و گفت: «در حالی که شما آسمان‌خراش‌های جده و دبی را می‌سازید، تهران در ویرانه‌های ۱۹۷۹ فرو رفته است.» او از رهبران منطقه خواست تا «مناقشات کهن» را کنار گذاشته و بر توسعه اقتصادی تمرکز کنند. این بخش، که حدود ۱۵ دقیقه از سخنرانی را در بر گرفت، بر همکاری اقتصادی با کشورهای خلیج فارس، به‌ویژه از طریق قراردادهای ۶۰۰ میلیارد دلاری با عربستان، متمرکز بود. او همچنین از برگزاری جام جهانی و اکسپو در منطقه به‌عنوان نشانه‌های پیشرفت یاد کرد.

در همین راستا واشنگتن‌پست گزارش داد که تأکید ترامپ بر تجارت، بازتاب‌دهنده استراتژی او برای جلب سرمایه‌گذاری خلیج فارس به اقتصاد آمریکا است، به‌ویژه در شرایطی که پروژه‌های املاک خانواده او در منطقه گسترش یافته است. العربیه نیز این بخش را «پیامی مثبت برای تقویت روابط ریاض-واشنگتن» خواند و نوشت که سخنان ترامپ نشان‌دهنده پایان سیاست‌های بایدن در قبال عربستان است. جروزالم پست هم نوشت که تمرکز بر اقتصاد، نگرانی اسرائیل را برانگیخته، زیرا این رویکرد ممکن است مسائل امنیتی، به‌ویژه در قبال ایران، را به حاشیه ببرد. نیویورک تایمز اشاره کرد که این چشم‌انداز، با نادیده گرفتن پیچیدگی‌های سیاسی منطقه، بیش از حد ساده‌انگارانه است.

لغو تحریم‌های سوریه: فرصتی برای بازسازی
ترامپ در بخش دیگری از سخنرانی، اعلام کرد که تحریم‌های آمریکا علیه سوریه، که از سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹) اعمال شده بود، لغو خواهد شد تا به دولت جدید دمشق «فرصتی برای عظمت» بدهد. او این تصمیم را به درخواست محمد بن سلمان و رجب طیب اردوغان نسبت داد و گفت: «برای شاهزاده چه کارها که نمی‌کنم!» او همچنین اعلام کرد که روز چهارشنبه با احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه، دیدار خواهد کرد. این بخش، که با تشویق حضار همراه شد، نشان‌دهنده تغییر سیاست آمریکا در قبال سوریه پس از سقوط بشار اسد بود.

لغو تحریم های سوریه آنچنان اهمیت داشت که الجزیره این تصمیم را «گامی جسورانه برای بازسازی سوریه» خواند، اما هشدار داد که بدون نظارت بین‌المللی، ممکن است به تقویت گروه‌های افراطی منجر شود. پولیتیکو هم نوشت که این اقدام، بخشی از استراتژی ترامپ برای جلب حمایت کشورهای عربی در برابر نفوذ ایران در منطقه است. در همین حال، تایمز اسرائیل نوشت که این تصمیم، نگرانی‌هایی در اسرائیل ایجاد کرده، زیرا ممکن است با توجه به حمایت پیشین تهران از اسد، به بازگشت نفوذ ایران در سوریه منجر شود.

ترویج توافق ابراهیم: امید به پیوستن عربستان
ترامپ در بخش دیگری، به توافق ابراهیم اشاره کرد و گفت: «امید و آرزوی من این است که عربستان به‌زودی به این توافق بپیوندد و روابط خود را با اسرائیل عادی کند.» او با لحنی دیپلماتیک افزود: «اما این کار را در زمان خودتان انجام دهید.» این بخش، بر اهمیت همکاری منطقه‌ای و کاهش تنش‌ها تأکید داشت. او همچنین به وضعیت غزه اشاره کرد و گفت که مردم غزه باید از نفوذ حماس رها شوند تا آینده‌ای بهتر داشته باشند.

گاردین درباره این بخش از سخنرانی ترامپ نوشت که این اظهارات، فشار غیرمستقیم بر عربستان برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل را نشان می‌دهد، اما موضع ریاض همچنان به ایجاد دولت فلسطینی وابسته است. الشرق الاوسط نیز نوشت که سخنان ترامپ، بازتاب‌دهنده درک او از حساسیت‌های سیاسی در عربستان است، اما بدون پیشرفت در مسئله فلسطین، پیوستن ریاض به توافق ابراهیم بعید است. جروزالم پست این بخش را «امیدوارکننده اما مبهم» خواند و نوشت که عدم حضور اسرائیل در سفر ترامپ، نشانه‌ای از سردی روابط او با نتانیاهو است.

ایران: تهدید و پیشنهاد مذاکره
ترامپ بخش قابل‌توجهی از سخنرانی خود را به ایران اختصاص داد، که با لحنی تند و در عین حال با پیشنهادی برای مذاکره همراه بود. او ایران را «مخرب‌ترین نیروی خاورمیانه» خواند و گفت: «دشمنان شما را انگیزه می‌دهند، اما ایران هرگز سلاح هسته‌ای نخواهد داشت.» این بخش، که حدود ۱۰ دقیقه از سخنرانی را در بر گرفت، شامل انتقاد از سیاست‌های منطقه‌ای ایران، پیشنهاد مذاکره برای توافق هسته‌ای جدید و تهدید به فشار حداکثری بود.

نیویورک تایمز در تحلیلی نوشت نوشت که سخنان ترامپ درباره ایران، ترکیبی از سیاست فشار حداکثری دوره اول او و تلاش برای مذاکره است، اما عدم اشاره به جزئیات توافق، اعتماد تهران را تضعیف می‌کند. العربیه نیز این بخش را «هشداری قاطع به ایران» خواند و نوشت که سخنان ترامپ، حمایت کامل او از کشورهای عربی در برابر تهران را نشان می‌دهد. الجزیره نیز اظهارات ترامپ را «تحریک‌آمیز» خواند و نوشت که اشاره به تغییر نام خلیج فارس، واکنش منفی ایران را برانگیخته است. سی‌ان‌ان نیز اشاره کرد که این رویکرد دوگانه، ممکن است مذاکرات جاری در مسقط را پیچیده‌تر کند. سخنان او در این بخش، محور اصلی تحلیل‌های رسانه‌ای شد. اما او به طور مشخص درباره ایران چه گفت؟

انتقاد از سیاست‌های منطقه‌ای ایران

ترامپ ایران را به «ایجاد رنج غیرقابل‌تصور» در منطقه متهم کرد و گفت: «ایران از طریق حمایت از گروه‌های نیابتی، ثبات منطقه را به خطر انداخته است.» او به‌طور خاص به نقش ایران در یمن، لبنان و عراق اشاره کرد و گفت: «در حالی که شما شهرهای مدرن می‌سازید، تهران در ویرانه‌های ۱۹۷۹ فرو رفته است.» او همچنین به حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ (۱۵ مهر ۱۴۰۲) اشاره کرد و مدعی شد که سیاست‌های بایدن، با آزادسازی دارایی‌های ایران، به این حملات کمک کرد.

پیشنهاد مذاکره برای توافق هسته‌ای جدید

ترامپ با لحنی متفاوت، پیشنهادی برای مذاکره ارائه داد و گفت: «من امروز نه برای محکوم کردن رهبران ایران، بلکه برای پیشنهاد مسیری جدید به اینجا آمده‌ام. می‌خواهم با ایران توافقی داشته باشم که جهان را امن‌تر کند.» او افزود که در صورت پذیرش مذاکره، تحریم‌های اقتصادی می‌تواند کاهش یابد، اما تأکید کرد که برنامه هسته‌ای ایران باید کاملاً برچیده شود. او به مذاکرات اخیر استیو ویتکاف، فرستاده ویژه‌اش، در مسقط اشاره کرد و گفت: «این زمان انتخاب برای ایران است.»

تهدید به فشار حداکثری

ترامپ هشدار داد که اگر ایران پیشنهاد مذاکره را رد کند، «فشار حداکثری عظیمی» اعمال خواهد شد. او گفت: «ما صادرات نفت ایران را مثل دوره اولم به صفر می‌رسانیم.» او همچنین به تغییر نام خلیج فارس به «خلیج عربی» اشاره کرد و گفت: «آنها می‌خواستند آن را خلیج ایران بنامند، اما ما اجازه نمی‌دهیم.» این اظهارات، که با تشویق حضار همراه شد، نشان‌دهنده رویکرد دوگانه تهدید و دیپلماسی بود.

ترامپ در این سخنرانی چه اهدافی را دنبال کرد؟
سخنرانی ترامپ در چهار محور اصلی سازمان‌دهی شده بود که ارتباطات معناداری بین آنها وجود دارد. محور «چشم‌انداز خاورمیانه» به‌عنوان چارچوب کلی، بر تجارت و توسعه اقتصادی تأکید داشت و محورهای دیگر (سوریه، توافق ابراهیم و ایران) را در بر می‌گرفت. لغو تحریم‌های سوریه، بخشی از استراتژی جلب حمایت کشورهای عربی و کاهش نفوذ ایران بود، که با محور مقاومت مرتبط است. ترویج توافق ابراهیم نیز به‌طور غیرمستقیم به ایران اشاره داشت، زیرا عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل، می‌تواند جبهه‌ای علیه تهران تشکیل دهد. محور مقاومت، به‌عنوان محوری‌ترین بخش، با هر سه محور دیگر پیوند داشت: انتقاد از ایران، به چشم‌انداز خاورمیانه متصل بود؛ پیشنهاد مذاکره، به دیپلماسی منطقه‌ای مرتبط می‌شد؛ و تهدید به فشار حداکثری، با لغو تحریم‌های سوریه و تقویت روابط با کشورهای عربی هم‌راستا بود.

در یک سطح تحلیل سخنرانی ترامپ، تلاشی برای ایجاد ائتلافی عربی-آمریکایی علیه ایران، با استفاده از ابزارهای اقتصادی (قراردادهای ۶۰۰ میلیارد دلاری) و دیپلماتیک (توافق ابراهیم) است. ناظران سیاسی می گویند این سخنرانی، پیامی به تهران بود که بدون تغییر رفتار، در انزوای منطقه‌ای باقی خواهد ماند و هرگونه دوستی با تهران به معنای تحریم و نابودی بازنمایی خواهد شد. این رویکرد نگرانی اسرائیل را نیز برانگیخته است. تایمز اسرائیل هشدار داد که رویکرد معامله‌محور ترامپ، ممکن است امنیت اسرائیل را به نفع قراردادهای اقتصادی با عربستان به خطر بیندازد. گاردین نیز اشاره کرد که این سخنرانی، نشان‌دهنده اولویت‌های اقتصادی ترامپ بر مسائل امنیتی است.

سخنرانی دونالد ترامپ در ریاض، رویکرد دوگانه‌ای را در قبال ایران نشان داد: از یک سو، انتقاد شدید از سیاست‌های منطقه‌ای و تهدید به فشار حداکثری، و از سوی دیگر، پیشنهاد مذاکره برای توافقی جدید که برنامه هسته‌ای ایران را کاملاً برچیند. این رویکرد، که در سخنان او منعکس شد، با هدف جلب حمایت کشورهای عربی و تقویت جایگاه آمریکا در منطقه طراحی شده بود. انتقاد از ایران، با لحنی تند و با اشاره به «ویرانه‌های ۱۹۷۹» و حمایت از محورمقاومت، تلاشی برای همسو کردن کشورهای خلیج فارس علیه تهران بود. پیشنهاد مذاکره، که به مذاکرات جاری در مسقط اشاره داشت، نشان‌دهنده تمایل او به دیپلماسی بود. در چنین شرایطی، تهدید به فشار حداکثری و صفر کردن صادرات نفت، بازتاب‌دهنده سیاست دوره اول او بود، اما در شرایط کنونی، با توجه به وابستگی بازار جهانی به نفت ایران، عملیاتی شدن آن دشوار به نظر می‌رسد.

در همین حال، رسانه‌های آمریکایی نیز این سخنان را ترکیبی از تهدید و فرصت‌طلبی دیپلماتیک خواندند، اما نسبت به موفقیت آن در جلب همکاری ایران تردید داشتند. در مجموع، رویکرد ترامپ به ایران در این سخنرانی، تلاشی برای حفظ فشار و همزمان باز کردن درهای دیپلماسی بود.