تصویر روز ـ سال ۱۴۰۱ یکی از بحرانی‌ترین سال‌های آبی در تاریخ استان همدان بود. کاهش ۷۵ درصدی بارندگی، کاهش شدید ذخیره سد اکباتان، و قطع گسترده آب در سطح شهر، شرایط اضطراری را رقم زد. مدیرعامل آبفای استان همدان، فرهاد بختیاری‌فر در گفت‌وگو با همشهری، در توضیح روایت آن روزهای سخت می‌گوید:«در تابستان آن سال، آب شرب مردم به‌طور کامل از دست رفت و تنها با اقدامات ضربتی، از جمله استفاده از چاه‌های کشاورزی، بحران موقتاً کنترل شد. پروژه انتقال آب از سد تالوار که ۱۸ سال متوقف مانده بود، در کمتر از دو ماه با دستور رئیس‌جمهور شهید، سید ابراهیم رئیسی به سرانجام رسید.»

برای مدیریت فوری بحران، بیش از ۷۰ حلقه چاه کشاورزی وارد مدار شد و خطوط انتقال آب به طول بیش از ۸۰ کیلومتر احداث گردید. امروز، با تأمین آب پایدار از سد تالوار، میزان مصرف در همدان به سطح ۱۵۰ لیتر بر ثانیه رسیده است؛ عددی که بختیاری‌فر آن را معادل مصرف تیرماه سال گذشته می‌داند. مدیر آبفای استان همدان تاکید می‌کند: «اگرچه بحران برطرف شده، اما همچنان نگران منابع در سال آبی آینده هستیم. ضروری است فرهنگ مصرف اصلاح شود تا از تکرار این وضعیت جلوگیری کنیم.»

تامین برق صنعت با پساب فاضلاب
در حالی که بحران آب و فشار بر منابع زیرزمینی در بسیاری از نقاط کشور به معضلی جدی بدل شده، استان همدان با اجرای یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های زیرساختی غرب کشور، توانسته از فاضلاب شهری، منبعی پایدار برای تأمین آب صنعت و پایداری شبکه برق سه استان غربی بسازد.

بختیاری‌فر، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان، تأکید کرد: «با بهره‌برداری از تصفیه‌خانه فاضلاب همدان و اجرای خط انتقال پساب به نیروگاه شهید مفتح، نه‌تنها بخشی از بار آبی نیروگاه از روی دوش منابع زیرزمینی برداشته شد، بلکه پایداری تولید برق در سه استان همدان، کرمانشاه و کردستان نیز تضمین شد.»

به گفته بختیاری‌فر، این پروژه یکی از مصادیق بارز مدیریت نوین آب است که در شرایط خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها، با استفاده از فاضلاب تصفیه‌شده، پاسخگوی نیاز صنعتی منطقه شده است. او افزود: «در حال حاضر، سالانه بیش از ۱۵ میلیون متر مکعب پساب تصفیه‌شده از این تصفیه‌خانه به مصرف نیروگاه و سایر صنایع می‌رسد. این آب دیگر فاضلاب نیست؛ منبعی ارزشمند است که جایگزین برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی شده.»

تصفیه‌خانه فاضلاب همدان با ظرفیت روزانه ۵۰۰ لیتر در ثانیه، از جمله تأسیسات حیاتی استان به شمار می‌رود. این مرکز با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته تصفیه بیولوژیکی، توانسته پساب خروجی را به سطحی از کیفیت برساند که برای مصرف صنعتی و حتی کشاورزی مدرن نیز قابل استفاده باشد.

بختیاری‌فر، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان، با تأکید بر نقش کلیدی پساب تصفیه‌شده در پایداری تولید برق، اعلام کرد: «نیروگاه حرارتی شهید مفتح که ۱۰۰۰ مگاوات برق تولید می‌کند، اکنون وابسته کامل به پساب تصفیه‌خانه فاضلاب همدان است. این نیروگاه علاوه بر تأمین برق استان همدان، بخشی از برق کرمانشاه و کردستان را نیز تأمین می‌کند.»

پیش از این، نیروگاه از طریق ۲۵ تا ۲۶ حلقه چاه عمیق، آب مورد نیاز خود را از منابع زیرزمینی تأمین می‌کرد. اما اکنون، با انتقال پساب تصفیه‌شده، برداشت از این چاه‌ها متوقف شده و تراز آب‌های زیرزمینی استان بهبود یافته است. به گفته بختیاری‌فر، این اقدام از مصادیق موفق بازچرخانی منابع آبی در کشور به شمار می‌رود.

رفع تنش آبی در روستاهای استان
جهاد آبرسانی به مناطق روستایی نیز با شتاب در حال انجام است. از جمعیت یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفری استان همدان، حدود ۶۰۰ هزار نفر ساکن روستاها هستند. به گفته بختیاری‌فر، از میان ۱۰۶۲ روستای استان، تاکنون ۷۹۵ روستا تحت پوشش خدمات آبرسانی قرار گرفته‌اند و شاخص بهره‌مندی جمعیت روستایی همدان از آب آشامیدنی به ۸۴.۶ درصد رسیده است؛ رقمی بالاتر از میانگین کشوری که ۷۰ درصد است.

با وجود این پیشرفت‌ها، وضعیت منابع آبی استان همدان همچنان شکننده است. سد اکباتان و سد تالوار، به‌عنوان منابع اصلی ذخیره آب استان، به سطح بحرانی رسیده‌اند. سد تالوار که باید ظرفیت ۱۲۰ میلیون متر مکعب را داشته باشد، اکنون تنها ۹۰ میلیون متر مکعب ذخیره دارد که فقط ۲۰ میلیون متر مکعب آن قابل برداشت است. بختیاری‌فر هشدار داد: «افت مداوم سطح آب‌های زیرزمینی، خطر فرونشست زمین را افزایش داده و ساختار زمین‌شناسی استان (سازند قم) نیز این تهدید را تشدید می‌کند.»

در همین راستا، شرکت آبفا برای جلوگیری از برداشت بی‌رویه، اقدام به تذکر و در مواردی پلمپ چاه‌های غیرمجاز کرده است. او تأکید کرد: «از کل آب قابل دسترس، تنها ۴ درصد در بخش شرب، ۲ درصد در صنعت و ۹۴ درصد در کشاورزی مصرف می‌شود. متأسفانه کشت محصولات آب‌بری مثل سیب‌زمینی بدون رعایت الگوی کشت، به افت منابع آبی دامن می‌زند.»

بختیاری‌فر همچنین از تلاش برای تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای از طریق منابع غیردولتی خبر داد. به گفته او، ۱۵۰ میلیارد تومان از طریق بانک‌ها برای پروژه‌های ملایر تأمین شده و مناقصه اجرای ۲۹ کیلومتر خطوط آبرسانی و فاضلاب در حال برگزاری است. این در حالی است که بودجه‌های دولتی تنها پاسخگوی اجرای ۳ تا ۴ کیلومتر پروژه بودند.

منبع: همشهری آنلاین